qatim
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]qa-tim
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]QATIM 'uzunligi tikilayotgan narsa bilan yozil-gan qoʻl uchi oraligʻiga teng'. Qudajon, bemalol boʻlsa, oʻsha havorang ipakdan bir h a t i m bering (Abdulla Qaqqor). Bu soʻz eski oʻzbek tilida 'parcha',
' boʻlak' maʼnosini anglatgan (ССТТН, II, 6); keyinchalik maʼnoda torayish, xoslanish voqe boʻlib, faqat ipga nisbatan ishlatiladigan boʻlgan; asli bu soʻz —(ï)m qoʻshimchasi bilan yasalgani pgubhasiz, lekin manbalarda ' qismlarga ajrat—' kabi maʼnoni anglatuvchi feʼl oʻz
aksini topmagan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Ish tikishda: tikish asbobi — igna, soʻzan va shu kabilarga bir marta oʻtkazi-ladigan yoki oʻtkazilgan oʻlchamdagi (ip, ipak va shu kabilar haqida). ◆ Qudajon, bemalol boʻlsa, oʻila havorang ipakdan bir qatim bering. A. Qahhor, „Yangi yer“ . ◆ ..choʻntagiga solib olgan ipaklarni chiqarib, kalta-kulta qatim-lardan boshqasini qaytarib oldi. Oydin, „Hikoyalar“ . ◆ Ip qatimini uzib, ignani koʻkrak choʻntagi qopqogʻiga toʻgʻnadi. S. Ahmad, „Say-lanma“ .
2 Tikishda: igna yoki soʻzandagi ip yoki ipakni xar bir oʻtkazish. ◆ Mahsining choki pishiq boʻlsin uchun, mumli yopishqoq ipni har bir qatimda barmoqlari bilan "qir-qir" tortib qoʻyadi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Muncha ham bejirim qoʻl hunaringiz.. Har qatim, har chokda katta mahorat. Gʻayra-tiy .
- Qatim tortmoq Qatimlamoq (q. qatim 2).
- Onaxon boʻlsa jinchiroqda tuni bilan oʻti-rib doʻppi tikar, endi olti yoshga kirgan Bashoratni zoʻr berib qatim tortishga oʻr-gatar edi. A. Muxtor, Opa-singillar. ◆ U shartta-shartta qatim tortib.. mahsi tikib oʻtirardi. Oybek, „Bolalik“ .
3 Tikish asbobiga oʻtkaziladigan ip, ipak. ◆ Koʻpol ip uziladi, mayin ip choʻziladi. Nozik qatim ignadan silliq oʻtadi, ogʻayni. Y. Muqimov, „Olov va nihollar“ .
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ҚАТИМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.