qatqaloq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]qat-qa-loq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]QATQALOQ 1 nam tuproqning ustki muzlagan qat-lami'. Koʻcha muzlab, hatqaloq va toygʻoh hosil bulibdi (Ibrohim Rahim). Bu soʻz eski oʻzbek tilida 'qattiq holatga kel-' maʼnosini anglatuvchi qat— feʼlidan (ДС, 432: qat- I) -qa qoʻshimchasi bilan yasal-gan otga kichraytirish maʼnosini ifodalovchi -laq qoʻ-shimchasini qoʻshib hosil qilingan; keyinchalik birinchi, ikkinchi boʻgʻinlardagi a unlisi ä unlisiga, q undoshi oldidagi a unlisi â unlisiga almashgan: (qat- I + qa = qatqa) + laq = qatqalaq > qätqälâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Kuchli yogʻinlar va sugʻo-rishdan soʻng nam tuproq betida hosil boʻladigan qattiq qatlam. ◆ Urugʻ ekilgandan soʻng ustiga kuchli yomgʻir yogʻsa, tuproq beti qotib qoladi, biz shuni qatqaloq deymiz. A. Qodiriy, „Obid ketmon“ . ◆ Bugun zveno aʼzolari dalaga chiqib, qatqaloq yerlarni yumshatib, gʻoʻza nihollarining tagini boʻ-shatish bilan band. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ .
2 Yer, qor va shu kabilarning muzlab, qotib qolgan ustki qatlami. Koʻcha muzlab, qatqa-loq va toygʻoq hosil boʻlibdi. I. Rahim, Ix-los. ◆ Bektemir qatqaloqlarga qoqinib-suqinib, shtabga keldi. Oybek, „Quyosh qo-raymas“ .
- Qatqaloq sovuq Hamma narsani muzla-tib, qotirib qoʻyadigan qattiq sovuq. ◆ Odam-lar "chiyillagan chilla" deb tariflagan kunlarda shunday qatqaloq sovuq rosa bir hafta davom etdi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ҚАТҚАЛОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.