Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qi-lich

Aytilishi

Etimologiyasi

QILICH 'xanjardan uzun bir tigʻli qurol'. Mu— dofelar hoʻllaridagi miltiq , shashvar, oybolta, q i l i ch va nayzalari bilan tizilishib oldilar (Abdulla Qodiriy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli qïlïch tarzida talaffuz qilingan (Devon, I, 340; DS, 442); keyinchalik oʻzbek ti — lida ï unlilarining qatgiqlik belgisi yoʻqolgan: qïlïch > qilich. Bu ot asli -ch qoʻshimchasi bilan yasal— gan, lekin bunday yasalishga asos boʻlgan feʼl manba -larda oʻz aksini topmagan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Bir tigʻli, gʻilof (qin) bilan yonga osiladigan, chopish, sanchish bilan yovga shikayet yetkazadagan qurol. ◆ Oʻtkir qilich. Uchi qayrilgan qilich. Qilich yalangʻoch-lamoq. Qilichni qindan sugʻurmoq. Qilich solmoq. Qilich bilan urmoq. n Mudofelar qoʻllaridagi miltiq, shashvar, oybolta, qi-lich va nayzalari bilan tizilishib oldilar. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

Qilich oʻynatmoq (yoki koʻtarmoq) Qilich bilan tahdid qilmoq. ◆ Ot ustida qilich oʻynatgan Toʻxtasin oʻz yigitlari bilan bosib kiradi. K. Yashin va M . Rahmon, Sirdaryo. Qilichdan oʻtkazmoq (yoki kechirmoq) Qilich solib oʻldirmoq, qirmoq. ◆ Parizodni, xonni ham, Ikki nomard jonni ham Qilichdan oʻt-kazmoqqa.. Hozir edi shul zamon. H. Olimjon . ◆ Ushbu farmonimizni olgan on, darhol oʻn besh yoshdan to yetmish yoshgacha boʻlgan qipchoq er zotini qilichdan kechirgaylar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . Qilichidan qon tomadigan ayn. qamchisidan qon tomadigan q. qamchi. ◆ Bu yerda Shoʻroga qarshi isyon chiqarish u yoqda tursin, qilichidan qon tomadigan besh-oʻnta maslak-dosh ham topilmadi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

2 Qilich (erkaklar ismi).

Sinonimlari

Antonimlari

ҚИЛИЧ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Tillarda

Qilich

Afrikaanscha: swaard
Albancha: shpatë
Arabcha: سيف
Ozarbayjoncha: qılınc
Bosniyacha: mač
Olmoncha: Degen
Forscha: شمشیر
Fransuzcha: épée
Indonezcha: pedang
Inglizcha: sword
Italyancha: spada
Yavancha: pedhang
Koreyscha: 검 (geom)
Maoricha: hoari
Mojarcha: kard
Niderlandcha: zwaard
Portugalcha: espada
Ruscha: меч (mech)
Tagalcha: tabak
Turkcha: kılıç
Xitoycha: 剑 (jiàn)
Yaponcha: 剣 (ken)
Yoqutcha: болот
Yunoncha: σπαθί (spathí)
Chexcha: meč

Ruscha _ru

qilich
1 сабля, шашка; шпага; меч; // сабельный; ◆ oʻtkir qilich острая сабля; острый меч; ◆ qilich qini (или gʻilofi) сабельные ножны; ◆ qilich zarbi сабельный удар; ◆ qilich solmoq ударять мечом, рубить мечом; ◆ dushmanni qilichdan oʻtkazmoq изрубить шашками противника; ◆ qilichni qinidan sugʻurmoq, qilich yalangʻochlamoq вынуть саблю (шпагу, меч) из ножен; обнажать шпагу (саблю, меч); ◆ bir qinga ikki qilich sigʻmas посл. в одни ножны две шашки не поместятся; соотв. в одной норе два барсука не уживутся; ◆ boshingga qilich kelsa ham, toʻgʻri gapir погов. говори правду, если даже над твоей головой будет поднят меч; ◆ toʻgʻri soʻz qilichdan oʻtkir посл. правдивое слово острее сабли; ◆ qilich yarasi tuzaladi, til yarasi tuzalmaydi посл. рана, нанесённая мечом заживёт, а рана, нанесённая языком - нет;
2 Килыч (имя собств. мужское.)