qirov

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qi-rov

Etimologiyasi

QIROV I 'sovuq taʼsirida paydo boʻladigan qor-simon zarralar'. Oʻsha kuni sovuq qattiq edi .. So-qollarda, moʻylovlarda, kipriklarda q i r o v (Oybek). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni ang — latgan bu ot asli qïragʻu tarzida talaffuz qilingan (Devon, I, 417); keyinchalik gʻu tovushlari v tovushiga almashgan (ССТТН, II, 48); oʻzbek tilida v undoshi oldi — dagi a unlisi â unlisiga almashgan, ï unlisining qatgiqlik belgisi yoʻqolgan: qïragʻu > qïrav > qirâv I.

QIROV II 'kesish asboblarining yangi charxlangan damida hosil boʻladigan zarralar'. Bu pichoqlarni qo— zir charxladim, qali qirovini qam toʻkkanim yoʻq. Bu ot qirov I soʻzini tashqi oʻxshashlik asosida (zarra holatiga koʻra) kesish asboblaridagi zarralarga nom sifatida koʻchirish usuli bilan yuzaga kelgan.

QIROV III 'mollarning tilini qoplaydigan qor-simon kasallik'. Sigirning tilini q i r o v bogʻ-labdi. Bu ot qirov I soʻzini tashqi oʻxshashlik asosida (oqish boʻrtiqlar) kasallikka nom sifatida koʻchirish usuli bilan yuzaga kelgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

I Ayozli, havo ochiq, sokin (sha-molsiz) tunlarda tuproq, oʻt va yerdagi narsalar ustida hosil boʻladigan muz kris-tallari. ◆ Bugun kechasi qirov tushibdi. n ◆ Toʻla oyning yorugʻida oʻsimliklar bargida paydo boʻlgan qirov yangi yoqqan qor kabi yarqirab koʻrinardi. S. Ayniy, „Esdaliklar“ .

Oʻsha kuni sovuq qattiq edi.. Soqollarda, moʻylovlarda, kipriklarda qirov. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ ..kuz keldi. Kuyosh tafti pasayib, ertalabki shudring oʻrnini qirov egallay boshladi. "Yoshlik" .

Oq qirov Kuzgi qirov tushadigan payt; qalin qirovli kunlar. ◆ Polizlardagi oq qirovga asralgan qirqma qovunlar ham uzil-di. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ . Sochiga (yoki soqoliga) qirov tushibdi (yoki kiribdi) Sochi, soqoli oqara boshlabdi; sochiga, soqoliga oq tushibdi. ◆ Oʻspirinning yonida chekka sochiga qirov tushgan oʻttiz besh yoshlardagi qoracha yigit bloknotiga ni-manidir yozayotgan edi. H. Nazir, „Odamning qadri“ .

qirov II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qi-rov

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Yangi charxlangan pichoq, xanjar va sh.k. asboblarning damida yoki yangi yasalgan metall buyumning betida qol-gan zarralar. ◆ Pichoqning qirovini toʻkmoq. v ◆ Doʻkondan chiqarilgan bu juft-juft qora uzangilar.. katta egovlar bilan egovlanib, qirovi toʻkildi. M. Muhammadjonov, „Turmush urinishlari“ .

Qirovi toʻkilgan 1) qirovi yoʻq qilin-gan. ◆ Pichoqning qirovi toʻkilgan; 2) ish-faoliyatga shay; "oʻtkir" . ◆ Endi u [Muqimiy] dunyoga boshqacha nazar tashlay boshlagan, charxlanib, qirovi toʻkilgan, oʻzini fikriy kurashlarga chogʻlab, hayotning nozik tomon-lariga razm sola boshlagan shoir edi. S. Abdulla, „Mavlono Muqimiy“ . Qirovi toʻkil-magan 1) qirovi yoʻq qilinmagan; 2) hali ishlatilmagan, yangi. ◆ Sizga oʻzingizga oʻxsha-gan qirovi toʻkilmagan odamlardan ikki-tasini qoʻshib beraman. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

qirov III

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qi-rov

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

vet. Mollarning tilida qipiqsimon boʻrtiqlar paydo qiladigan kasallik. ◆ Tili qirov bogʻlabdi, qanday ovqat yesin jonivor.. A. Mirahmedov, „Kulgan che-chaklar“ .

Antonimlari

ҚИРОВ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qirov I
иней; ◆ bugun kechasi qirov tushibdi сегодня ночью выпал иней; ◆ qirov tushgan заиндевелый; ◆ moʻylovni qirov bosdi усы заиндевели.

qirov II
мельчайшие опилки на лезвии новоизготовленного или заточенного ножа, кинжала, резцов и т. п.; ◆ pichoqning qirovini toʻkmoq править нож (после точки); ◆ 

• qirovi toʻkilmagan 1) только что отточенный, ещё не бывший в употреблении; 2) новёхонький, не избитый, не банальный.
  

qirov III
вет. болезнь языка у животных.