qisqarmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

qis-qar-moq

Etimologiyasi

QISQAR- 'boʻy oʻlchami ozay-', 'kaltalash—'. Kun tik kelib, soya qisqardi. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl qïsqa sifati — ning qïsgʻa shaklidan (ДС, 447) -r qoʻshimchasi bilan yasalgan; keyinchalik oʻzbek tilida gʻ undoshi q undoshiga, a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: qïsgʻa + r = qïsgʻar— > qïsqar— > qisqär—. DSning 447- betida qïsgʻar- soʻzi qïs— II soʻziga -gʻar orttirma qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan deb notoʻgʻri taʼkidlangan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror jihatdan (boʻyi, uzunligi, hajmi, mikdori va b.) oʻlchami qisqa holga kelmoq. ◆ Yoʻl qisqardi. Ish soa-ti qisqardi. Xarajatlar ikki hissa qis-qardi. m ◆ Sentyabrning oxirlari. Kunlar qisqarib, tunlar esa uzaya boshlaydi. T. Obidov, „Yusufjon qiziq“ . ◆ Oʻrtadagi masofa tobora qisqarib bormoqda. T. Rustamov, „Mangu jasorat“ . ◆ ..FOjwa kamayib, paxta may-donlari qisqarib, chorva turli ofatlarga uchrab, yurtda ocharchilik va qahatchilik boshlandi. K. Yashin, „Hamza“ .

2 mat. Biror songa kasrsiz boʻlinmoq; shunday songa boʻlingandan keyin kichik sonlarda ifodalanmoq. ◆ Beshga qisqarmaydi-gan sonlar. Bu kasr uchga qisqaradi.

Antonimlari

ҚИСҚАРМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

qisqarmoq
1 укорачиваться; сокращаться; уменьшаться; убавляться; yoʻl ancha qisqardi путь намного сократился; kun qisqardi день стал коротким; xarajatlar qisqardi расходы сократились;
2 мат. сокращаться; ikkiga qisqaradigan sonlar числа, кратные двум.