sapchimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

sap-chi-moq

Etimologiyasi

SAPCHI- 'keskin qarakat qil-'. Fosih afandi oʻrnidan s a p ch i b turib ketdi (Mirzakalon Is moiliy). Bu soʻz asli qadimgi turkiy tilda mavjud boʻ— lib, 'silkin—' maʼnosini anglatgan sapï— feʼlidan (Devon, III, 273) eski oʻzbek tilida kuchaytirish maʼno-sini ifodalovchi —chï qoʻshimchasi bilan qosil qilingan; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan; oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga al — mashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: sapï- + chï = sapïchï— > sapchï- > säpchi—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
1 Keskin harakat qilib, biror kimsa yoki narsaga tashlanmoq, oʻzi-ni (yuqoriga) otmoq. ◆ Rustam., qisilgan pru-jinadek osmonga sapchidi. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloqsol“ . [Xushroʻy

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

◆ Ikkinchi vauchin-chi kunlarda toʻppa-toʻgʻri kundosh ustiga sapchiydi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Xazon uyumlarini oqizib kelayotgan tiniq sumbula suvi qirgʻoqqa sapchir edi. M. Muhamedov, „Qahramon izidan“ .

2 Umuman, keskin harakat qilmoq; sak-ramok, irgʻimoq, toʻsatdan oʻrnidan turmoq; irgʻib turib ketmoq. ◆ Juvon bexos tok urgan-dek bir sapchib tushdi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Rais, bexos sapchigan ot ustidan uchib tushay dedi-yu, oʻzini oʻnglab olib, jilovni qattiq tortdi. T. Malik, „Ajab dunyo“ . ◆ Birdan ayol kishining oʻkrab yigʻlagan ovozini eshitib, sapchib oʻrnidan turdi-da, Qashqarcha tomon yugurdi. K. Yashin, „Hamza“ .

Betiga sapchimoq Shartakilik bilan javob qaytarmokYerga ursang, koʻkka sapchiydi Juda shoʻx, toʻpolonchi, shumtaka bolalar haqida aytiladigan ibora. ◆ Islombek juda shoʻx bola boʻlgan, naq yerga ursang, koʻkka sapchiydi. "Yoshlik" . Sapchib ketmoq (yoki tushmoq) Tashqi taʼsir natijasida ses-kanib yoki choʻchib, qoʻrqib, oʻrnidan keskin qoʻzgʻalib koʻymok; qalkimoq. ◆ Abduqodirboy oʻgʻlining "shakkokligidan" sapchib tushdi. K. Yashin, „Hamza“ . ◆ -Zahar ichibdi! — dedi tabib. Otabek sapchib ketdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Antonimlari

САПЧИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

sapchimoq
1 бросаться, кидаться, шарахаться; ot hurkib sapchib ketdi испугавшись, лошадь бросилась в сторону;
2 набрасываться (на кого-что-л.); ilon sichqonga sapchidi змея набросилась на мышь;
3 прыгать, подпрыгивать, подскакивать; вскакивать; соскакивать; отскакивать; toʻp sapchib suvga tushdi подпрыгнув, мяч упал в воду; u oʻrnidan sapchib turdi он вскочил с места; koʻkka sapchiydigan otlar фольк. лошади, подскакивающие до неба; * yerga ursa, koʻkka sapchiydi (букв. если ударишь о землю, он подпрыгнет до неба) озорной.