surtmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

surt-moq

Etimologiyasi

SURT- 'bir narsani boshqa bir narsaning yuza — siga bir necha marta sur—'. [Madamin] barmohlarini mahsi hoʻnjiga surtayotib atrofga harab oldi (Parda Tursun). Bu soʻz qadimgi turkiy tilda sür— feʼlining ' biror yuzaga surkab yopishtir—' maʼnosidan 'takror' maʼnosini ifodalovchi — (oʻ)t qoʻshimchasi bilan hosil qilingan; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan (Devon, III, 432; DS,

518); oʻzbek tilida ü unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: sür— + üt = sürüt— > soʻrt— > surt—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 ayn. surkamoq. ◆ Devorlarga boʻyoq surtmoq. Yuz-qoʻliga sovun surtmoq. n ◆ Paygʻamov labiga, chakkalariga bilinar-bi-linmas atir surtdi. S. Nurov, „Maysalarni ayoz urmaydi“ . ◆ Ahmad brigadir bolasi olib kelgan piyozni belbogʻidagi pichoq bilan ikki-ga boʻlib, suvini bolaning barmogʻiga surtdi. S. Nurov, „Maysalarni ayoz urmaydi“ . ◆ Chol ikki qoʻlini yuziga surtdi. S. Ahmad, „Ufq“ .

2 Artmoq, artib-surtib tozalamoq. ◆ Goʻr-oʻgʻli qanday taom boʻlmasin, yeb boʻlgandan keyin, agar suv oʻrniga zahar ichsa ham, shu roʻmol bilan ogʻzini surtsa, yegan-ichgani badaniga moyday erib, singib ketar edi. "Gulshanbogʻ" .

Burniga kesak surtmoq Laqillatib, biror narsadan quruq qoldirmoq, chuv tu-shirmoq; firib, pand bermoq. Koʻzga (yoki yuzga) surtmoq q. koʻz. ◆ Koʻzga surtib, farzand, dedim, oʻzingni, Jon borida surtdim koʻzga izingni. "Malikai ayyor" . Oyogʻiga yuz surtmoq 1) oyogʻiga yiqilmoq, bosh urmoq, yalinib, iltijo qilmoq; 2) tavof qilmoq, kimsani muqaddas bilib ziyorat qilmoq.

Antonimlari

СУРТМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

surtmoq
1 тереть; втирать; натирать; намазывать; ◆ boshga sovun surtmoq намыливать голову; Rais uning barmogʻiga siyoh surtdi (А. Ќаћћор, «Сароб») Председатель смазал его (большой) палец чернилами; ◆ boʻyoq surtmoq красить; ◆ zar surtmoq золотить; ◆ upa surtmoq пудриться; ◆ atir surtmoq душиться духами;
2 вытирать, протирать; chol koʻzini roʻmol uchi bilan surtdi старик вытер глаза кончиком платка; artib-surtib qoʻymoq тщательно вытереть, вычистить; ◆ 

• oyogʻiga yuz surtmoq бить челом, припадать к стопам; просить, молить (о чем-л.); koʻz(lar)iga surtib с почтением, с почтительностью (проведя рукой по глазам в знак почтения); с удовольствием;◆ burniga kesak surtmoq (букв. натирать кому-либо нос комком сухой глины) одурачить, обмануть, натянуть нос (кому-л.).