toʻnka
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]toʻn-ka
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]TOʻNKA 'daraxtning yer sathidan biroz yuqoriro-gʻidan kesilgan pastki qismi', ' kunda '.Toʻnkalar juda koʻp, ham bir-biriga juda yahin (Oybek). Bu soʻz qadimgi turkiy tilda 'balandlik', 'doʻng' maʼnosini anglatgan töŋ otidan eski oʻzbek tilida kichraytirish maʼnosini ifodalovchi —gä qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, III, 280); keyinchalik ŋ undoshi n un — doshiga, g undoshi k undoshiga almashgan, ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: töŋ + gä = töŋgä > töngä > tonkä.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Kesilgan yoki sinib tushgan daraxtning yerdan uchi chiqib turgan, ildiz-lari bilan birga yer ostidagi qismi; toʻn-gak. ◆ Toʻnka kovlamoq. shsh Toʻnkalar juda koʻp ham bir-biriga juda yaqin. Yer esa tosh-me-tin. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Koʻchaga chi-qib, tolning qazib olinmagan toʻnkasi ustida — oshxonaning orqasida oʻtirardim. M. Mansurov, „Yombi“ .
2 kam qoʻll. ayn. kunda 2. ◆ -Kel, bolam, kam-namosan, — doʻkonxona burchagida usti yeyil-gan, tekis katta kosib toʻnkasi orqasida ishlayotgan Shokir ota, odatdagicha, koʻzoy-nagini oz-moz koʻtarib dedi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Bahaybat, ulkan xona oʻrtasida kattakon bir yumaloq toʻnka turardi: tok-chadagi sham yorugʻida bu — kesilgan yongʻoq da-raxtining katta toʻnkasi ekanini bildi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ .
3 Qaddi-basti, shuningdek, muomalasi qoʻpol shaxsni bildiradi. ◆ Shayx Ismoil bshtn anavi toʻnka — Buzruk eshon Shohimar-donni yoppasiga toʻyga aytgan.. K. Yashin, „Hamza“ .
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ТЎНКА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.