toʻzim

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

toʻ-zim

Etimologiyasi

TOʻZIM ' chidam', ' bardosh'. Oxiriga hadar ku-tishga kuch va t oʻ z i m sezmadi oʻzida (Oybek). Qadimgi turkiy tildagi ' chidamli', ' bardoshli', ' ulugʻ-vor' maʼnosini anglatgan tözün sifatidan (ДС, 583) koʻrinib turibdiki, qadimgi turkiy tilda 'chida-', ' bardosh ber—' maʼnosini anglatgan töz— feʼli mavjud boʻlgan (ЭСТЯ, III, 273); tözim oti ana shu feʼlga eski oʻzbek tilida —(i)m qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan; keyin-chalik ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: töz— + im = tözim > tozim.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Kishining qiyinchilik, kul-fat, ogʻriq va shu kabilarga chidash qobiliyati; chidam, bardosh. ◆ Toʻzim bilan oʻqimoq. yash Qay-si bir sadaf siyna Toʻzim-la sanchib igna, Injularin birma-bir Shu shohiga qadagan? Gʻ. Gʻulom . ◆ Salimning kutgani chiqmadi, qoʻrgʻon-da avvalgiday tinchlik, jimjitlik. Bu hol uni yana ezdi. Oxiriga qadar kutishga kuch va toʻzim sezmadi oʻzida. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Toʻzim bersin 1) chidam, bardosh bersin (tilakni bildiradi). ◆ -Sizhali shu yerda bir-ikki kun boʻlarsiz. Toʻzim bersin, — dedi. A. Muxtor, „Chinor; 2) qoyil qolib tan olish-ni bildiradi; barakalla, balli-ye“ . ◆ Qarang, bir soatga bardosh bermabsiz. Yanayam ona-larimizga toʻzim bersin. "Mushtum" . ◆ Chol toʻngʻillab: -Qoʻy-ye, hamma senga oʻxshaganlar yorilib oʻlaversa, lapanglab yuradigan semiz-larga toʻzim bersin-ye, — deb hazillashib qoʻyardi. D. Nuriy, „Osmon ustuni“ . Toʻzim bilmas (yoki bilmaydi) Toʻzib tarqamas, toʻzib, yoʻq boʻlib ketmaydi. ◆ Sen-chi mangu chiqaverasan, Toʻzim bilmas sendagi bardosh. Sh. Rahmon, „Yurak qirralari“ . ◆ Sizning bu yaratgan moʻjiza sanʼat Yuz yil toʻzim bilmay turmoqligirost. A. Oripov, „Yillar armoni“ .

Antonimlari

ТЎЗИМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

toʻzim
терпение, выдержка; выносливость; ◆ toʻzim bilan терпеливо.