tuk
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
tuk
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
TUK ' badanni qoplab turuvchi qil tolalari', 'qosh, kiprik tolalari'. Sochining har bir tolasi, hoshidagi har bir t u k , mijjasidagi har bir kip-rik koʻz oʻngimda turibdi (Ibrohim Rahim). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli tüg tarzida talaffuz qilinib, oʻsha davrlardayoq soʻz oxiridagi g undoshi k undoshiga almashgan (ДС, 595); oʻzbek tilida ü unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: tüg > tük > tuk. Qadimgi turkiy tilda shunday maʼno
asli tu suzi bilan anglatilgan (ДС, 594). Devonning III tomidagi 224- betda berilgan 22B- izoqda xoʻk - tü xo-lati suzlardagi toʻliq-qisqalik xususiyati deb tushun-tirilgan, bu qolat soʻzlar etimologiyasini ochib berishga xizmat qiluvchi qodisa deb taʼkidlangan.
Maqmud Koshgʻariy oʻz lugʻatida faqat tü soʻzini keltirgan tug soʻzi esa "Devon" tuzilgandan keyingi davr manbalarida aks etgan. Demak, tü, toʻg soʻzlarini suznnig tuliq-qisqa shakllari deb izoqlash toʻgʻri emas. DSda tu I soʻzining 'volos' deb (594- bet), tüg soʻ-zining esa 'volosï' deb (595- betda) izoqlanishi ke-iingi suz oxiridagi -g qismi 'koʻp' maʼnosiniTf^-dalovchi qushimcha ekanidan darak beradi (keldik soʻzi
dalashi bilan qiyeslang).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Badanda oʻsadigan soch yoki yung-ning har biri; moʻy. ◆ Moʻylov tuki, n ◆ So-chining har bir tolasi, qoshidagi har bir tuk, mijjasidagi har bir kiprik koʻz oʻn-gimda mypunmu. I. Rahim, „Chin muhabbat“ .
2 Baʼzi narsalarning ustini qoplab olgan (qoplab oʻsgan) mayda qilsimon oʻsimta. ◆ Shaftolining tuki. Chigitning tuki. n ◆ Otliq shoxni ushladi, uni avaylab oʻziga tortdi, keyin behilardan birining chang bosib yotgan tukini qoʻli bilan artdi, qalpoqli boshini engashtirib, uni hidladi, yanahidladi. M. Ismoiliy, „Fargʻonat“ . o.
- Bir tuki oʻzgamas yoki bir tuk ham kam emas Aynan oʻzi, xuddi oʻzi, oʻzginasi. ◆ Kam-pir suratni qoʻliga olib tikilib qoldi: -Xuddi oʻzi, Kenjaginamning oʻzi. Bir tuki oʻzgamas. S. Ahmad, „Chevara“ . ◆ Buvasi-ku "Dada-sidan bir tuki kam emas", deb Aʼzamning bolalik chogʻini eslaydi. Shuhrat, „Jannat qidirganlar“ .
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ТУК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.