tuynuk

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

tuy-nuk

Etimologiyasi

TUYNUK ' eski zamon uylarida yorugʻ tushishi, tutun chiqib ketishi uchun xizmat qiladigan teshik'. Shu uining tuynugidan tutun chihar, Bizga yoglih patir butun chihar (Ramazon qoʻshigʻidan). Qadimgi turkii tilda qam shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli ' kechasi' maʼnosini anglatuvchi toʻn otidan -lük qoʻshim-chasi bilan yasalib, tüŋloʻk tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 394); keyinchalik ŋ || n undoshi y undoshiga, shundan keyin l undoshi n undoshiga almashgan; oxiri ü unlilarining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: tüŋ || tün + lük = tüŋlük II toʻnlük > tüylük > tüynük > tuynuk.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Eski tipdagi mahalliy uy, binolarning devori yoki tepasidan yorugʻlik, havo kirib turishi yoki boshqa maqsadlar uchun qoldirilgan toʻrtburchak yoki doiraviy teshik. ◆ Mana, bir tomondan deraza oʻrniga tuynuk ochilgan kichkina qorongʻi uyda oʻn-oʻn besh chogʻli xotin oʻtiribdi. S. Zunnunova, „Gulxan“ . ◆ Xona madrasalardagi hujraga oʻxshash kichik boʻlib, tepada ikki tuynuk bor edi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Bir vaqtlar Sulton Mahmud mirzo tirikligida shu xonadan qiz-lar choʻmiladigan boʻlmaga maxfiy bir tuynuk ochilgan edi. P. Qodirov, „Yulduzli tunlar“ .

Boshi (yoki boʻyi) tuynukdan chiqib keta-yotgani yoʻq Hali yosh, balogʻat davri oʻtgan emas. Xom oʻylabsiz, halitdan kuyov nimasi, [ ◆ Toshxonning\ boshi tuynukdan chiqib keta-yotgani yoʻq. A. Mirahmedov, „Oʻt yuraklar“ . ◆ Bironta xotini yoʻq odam topilib qolardi. Qizimizning boʻyi tuynukdan chiqib ketayot-gani yoʻq-ku! S. Zunnunova, „Gulxan“ . Oy tuy-nukka, arava eshikka kelganda Ish tiqilinch boʻlib qolgandagina harakatga tushganda aytiladigan ibora.

Antonimlari

ТУЙНУК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

tuynuk
1 отверстие (напр. в стене); люк; ◆ tuynukdan birov moʻraladi кто-то смотрел через отверстие в стене; ◆ tepa tuynuk отверстие в крыше (в домах, местного типа для освещения, для дыма);◆ qulogʻingni tagidan tuynuk ochib qoʻyaymi! (букв. пробить ли мне отверстие под твоим ухом) как дам в ухо!
2 воен. бойница, амбразура; * boshi (или boʻyi) ◆ tuynukdan chiqib ketayotgani yoʻq ещё очень молод (молода), нечего торопиться (женить или выдавать замуж); ◆ oy tuynukka, arava eshikka kelganda когда луна (уже) показалась в отверстии крыши, а арба подъехала к воротам (говорится, когда кто-л. намеревается что-л. делать, но спохватывается слишком поздно).