uchuq
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)uchuq I[tahrirlash]
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
u-chuq
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
UCHUQ I 'uchunganda labda paydo boʻladigan chiqiq’. U ch u q chiqibdi, endi tuzalib ketasiz. Bu ot qadim-gi turkiy tildagi uch- feʼlining ’chiq-’ maʼnosidan -(u)q qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 616): uch- + uq = uchuq. DSda bu ot uchïq shaklida keltirilgan (604- bet). Devonda esa uchgʻuq shaklida berilgan (Devon, I, 124), bunda uch- feʼliga avval kuchaytirish maʼnosini ifo — dalovchi -gʻu qoʻshimchasi qoʻshilgan, shundan keyin -(u)q qoʻshimchasi bilan ot yasalgan.
UCHUQ II 'kichik bir boʻlagi singan’. Cheti u ch u q laganga osh suzib keldi. Belgi maʼnosini anglatgan bu soʻz uch- feʼlining 'sinib ajral-’ maʼnosidan (OʻTIL, II, 287: uch- 6) eski oʻzbek tilida -(u)q qoʻshimchasi bilan yasalgan: uch- + uq = uchuq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
- Shamollash, uchunish va sh.k. sabablar tufayli labga toshadigan toshma. ◆ Lablariga toshgan uchuq hali qaytmagan boʻlsa-da, isitmasi pasaygan edi. R. Rah-monov, „Changalzordagi sharpa“ .
- Labiga uchuq toshmoq (yoki chiqmoq) q. toshmoq. ◆ Unda koʻngli qingʻirlarning labiga uchuq toshirib yuboradigan qip-qizil gu-vohnoma bor. Gazetadan . ◆ Doim shunday qila-siz, yangilik desa, labingizga uchuq chiqavera-di. A. Muhiddin, „Hadya“ .
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
uchuq II[tahrirlash]
Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
u-chuq
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
- Chetining kichik bir qismi singan, cheti uchgan; siniq. ◆ Labi uchuq lagan. Labi uchuq piyola.
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
УЧУҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.