ulugʻ

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

u-lugʻ

Etimologiyasi

ULUGʻ ’buyuk\ ’har jihatdan yuqori’. Biz u l u gʻ ajdodlarimiz bilan faxrlanamiz. Bu sifat qadimgi turkiy tildagi ’yuqori boʻl-’ maʼnosini anglatgan ul-feʼlidan -(u)gʻ qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, I, 594; ПДП, 438; Devon, I, 95; DS, 610): ul- + ugʻ = ulugʻ.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Egallagan oʻrni, hajmi gʻoyat yirik; juda katta, ulkan, buyuk. ◆ Keltirganlar ikkisin bogʻlab, Tashlaganlar ulugʻ daryoga. Gʻayratiy. ◆ Xotin.. asl oʻrdaning ulugʻ, muhtasham darvozasiga yaqinlashgandan keyin oʻngdagi ayri yoʻlga burildi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon.“ ◆ Shu kecha yoʻl tortdi.. choshkada [choshgohda] ulugʻ bir toqqa yetdi. "Hasanxon".

2. Kuch-qudrat, imkoniyat va sh.k. jihatdan juda katta imkoniyatlarga ega; qudratli. ◆ Shayboniyxon markazlashgan ulugʻ bir davlat tuzishga intilar ekan.. qoʻl ostidagi odamlarning ixlos va etiqodini ham qozonishga.. alohida eʼtibor berar edi. P. Qodirov, Yulduzli tunlar.

3. Qadr-qiymati, ahamiyati va sh.k. jihatidan yuqori darajali; buyuk. ◆ Bizning jamiyatda inson qadr-qimmati har narsadan ulugʻ. Gazetadan. ◆ Shoir uchun bu olamda muxlisning ehtiromidan koʻra ulugʻroq baxt yoʻq. Gazetadan. ◆ Insondagi eng ulugʻ fazilatlardan biri kamtarlik va oddiylikdir. Gazetadan.

4. Salmogʻi, koʻlami, ahamiyati yuqori boʻlgan; muhim. ◆ Saidqosim ulugʻ ishlarni amalga oshiruvchilardan boʻlgani uchun quvonardi. "Uzbekistan qoʻriqlari". ◆ Biz katta ishlar ulugʻ oʻzgarishlar arafasida turibmiz. Gazetadan.

5. Oʻz qobiliyati, xizmatlari bilan buyuk ishlarni amalga oshirgan va hurmat-eʼtibor qozongan; buyuk. ◆ Qadimgi yunon mulkida oʻtgan donishmand, handasa ilmiga asos solgan, yer oʻlchashni oʻrgatgan ulugʻ olim [Yevklid]. M. Osim, „Ibn Sino qissasi.“ ◆ Ulugʻshoir haykali poyiga mehr-muhabbat va chuqur ehtirom ramzi sifatida gullar qoʻyilmoqda. Gazetadan.

6. Shunday ulugʻlikni qayd etuvchi soʻz sifatida shaxs bildiruvchi soʻzlarga qoʻshib ishlatiladi. ◆ Ulugʻamir. Ulugʻ Alisher ◆ Ish-qilib, xudoyi taolo ulugʻ sultonni panohida asrasin.. Mirmuhsin, „Meʼmor.“ ◆ Bobur suratga [Navoiy suratiga] qarab turib, oʻzicha soʻradi: Ulugʻ amir, nasib qilsa, huzuringizga borsam.. sheʼriyat tilsimini ochgʻuchi kalit berurmisiz? P. Qodirov, „Yulduzli tunlar.“ ◆ Demak, Nizomiddin bu nihoyatda xavfli toʻdaga mansub, ulugʻ hazrat joniga qasd qilganlar orasida bor.. Mirmuhsin, „Meʼmor.“

7. Rahbar, boshliq. ◆ Ilgarilari Boʻtaboyni, ulugʻimiz, deb yuradigan kishilar uni koʻrganda, "beting qursin", deb.. oʻtib ketadigan boʻlib qolishdi. S. Ahmad, „Hukm.“ ◆ Soʻz soʻzlasa, durri gavhar sochilar. Oʻrozali yurtimizning ulugʻi.. "Yodgor". ◆ Iya, iya, ulugʻ, Siz ham shu gapni aytdingizmi. S. Ahmad, „Hukm.“

8. Ulugʻ (erkaklar va xotin-qizlar ismi).

Antonimlari

УЛУҒ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Yoqutcha _sah : улуу

Ruscha _ru

ulugʻ
1 великий; Ulugʻ Oktyabr sotsialistik revolyutsiyasi Великая Октябрьская социалистическая революция;Ulugʻ Vatan urushi Великая Отечественная война; ◆ ulugʻ ayyom уст. великие, знаменательные дни; ◆ ulugʻ daryo великая река;
2 разг. старший; начальник; глава; ◆ ulugʻimizning buyrugʻi shu таково распоряжение нашего начальника;
3 большой; набольший; ◆ ulugʻ nom большое имя, большая личность; ◆ yurtning ulugʻlari набольшие люди края;
4 Улуг (имя собств. мужское и женское).