yalpi

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yal-pi

Etimologiyasi

YALPI ’umumiy’. Chigit ya l p i unib chihdi. Bu soʻz asli qadimgi turkiy tilda 'eniga va yoniga keng’ maʼnosini ifodalagan yalp soʻzidan (ЭСТЯ, IV, 101) -ï qoʻxxgamchasi bilan yasalgan (Devon, III, 37); oʻzbek txxlida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qatgiqlik belgisi yoʻqolgan: yalp + ï = yalpï > yälpi. Bu soʻz dastlab ’keng’ maʼnosini anglatgan boʻlib, 'barchasini qamrab olgan’, ’umumiy’ maʼnosi shu maʼno asosida yuzaga kelgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Hammaga tegishli, umumiy. Yal-pi safarbarlik. n ◆ Baʼzan jamoa shoʻrosi ham yalpi majlislarini uiy yerda oʻtkazar-di. H. Shame, „Dushman“ . ◆ Aʼzosi boʻldi bu ham Yalpi hayotning, Ishga soldi, rostladi Sin-gan qanotni. Gʻayratiy .

2 Hammasini qoʻshib qisoblaganda, bu-tunicha; hamma, umumiy. ◆ Birlashma kvartal planini yalpi mahsulot boʻyicha ancha oshirib bajardi. "Yoshlik" ◆ ..yigʻim-terim yakunlari, yaqin oʻtmishda boʻlganidek, yalpi natija boʻyicha emas, balki olingan tolaning sifa-ti boʻyicha baholanadi. Gazetadan .

3 ayn. yalpisiga. ◆ Xalqni yalpi koʻtarish kerak. Oybek, „O“ . v. shabadalar. ◆ Sarbozlar yalpi oʻq uzib kelmoqdalar. "Sharq yulduzi" .

Antonimlari

ЯЛПИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Sifat

yalpi

Ruscha _ru

yalpi
1 общий; сплошной; валовой; // сплошь; ◆ yalpi mahsulot валовая продукция; ◆ yalpi majlis пленарное заседание;
2 массовый, тотальный; ◆ yuqori hosil uchun kolxozchilar oʻrtasida yalpi harakat массовое движение среди колхозников за высокий урожай; ◆ yalpi safarbarlik тотальная мобилизация; ◆ yalpi urush тотальная война;
3 поголовный.