yaproq
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
yap-roq
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
YAPROQ 'oʻsimlikning quyosh nuri yordamida oziq-lanish aʼzosi’, ’barg’. Daraxt ya p r o gʻ i b i l a n koʻrkam, odam — mehnati bilan (Maqol). Bu ot qadimgi turkiy tilda ’qopla-’ maʼnosini anglatuvchi yap- feʼ-lining kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi -(u)r qoʻ-shimchasi bilan hosil qilingan shakliga -gʻa qoʻshimcha-sini qoʻshib yasalgan va unga kichraytirish maʼnosini ifodalovchi —q qoʻshimchasi qoʻshilgan; avval gʻ undoshi talaffuz qilinmay qoʻygan: [(yap- + ur = yapur-) + gʻa = yapurgʻa] + q = yapurgʻaq (Devon, III, 58) > yapuraq; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan: yapraq (ССТТН, II, 348); oxiri oʻzbek tilida birinchi boʻgʻindagi a unlisi ä unlisiga, q un — doshi oldidagi a unlisi â unlisiga almashgan: yapraq > yäprâq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Oʻsimliklarning havodan oziqlanish va gaz almashinish uchun xizmat qiluvchi, odatda yupqa varaqcha shaklidagi asosiy vegetativ aʼzolaridan biri; barg. ◆ Yashil yaproqlar. Kuzgi yaproq. Gullar yaproq chiqardi. Daraxt — yaprogʻi bilan koʻrkam, odam — mehnati bilan. Maqol . n ◆ Hademay karnaygullar.. iplarga chirmashib, katta-katta yaproqlar otdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Kuzdan darak beruvchi sar-gʻaygan yaproqlar yoʻl ustida, ariq boʻyida yotardi. J. Sharipov, „Saodat“ .
2 Bir boʻlak yupqa narsa haqida. ◆ Bir yap-roq qazi. yat Holvafurush.. tokchadagi qalin bir kitobni ochib, uning orasidan bir necha yaproq yap-yangi, shaldiroq qogʻoz olib.. uzatdi. Oybek, „Navoiy“ .
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ЯПРОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.