yaroqsiz

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ya-roq-siz

Etimologiyasi

YAROQSIZ ’biror narsaga yoki biror maqsadda ishlatib boʻlmaydigan’. Koʻchat vahtida ekilmasa, ya r o q s i z boʻlib qoladi. Bu sifat asli qadimgi turkiy tilda 'yaroqli boʻl-’, 'biror maqsadga xizmat qil—’ maʼnosini anglatuvchi yara— feʼlidan —gʻ qoʻshim-chasi bilan yasalgan otga (ДС, 239) -sïz qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (ПДП, 385); keyinchalik gʻ undoshi q un — doshiga almashgan, soʻngra birinchi boʻgʻindagi a unlisi ä unlisiga, q undoshi oldidagi a unlisi â unlisiga al — mashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (yara- + gʻ = yaragʻ) = sïz = yaragʻsïz > yärâqsiz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Biror talabga javob be-rolmaydigan, biror maqsadda ishlatib boʻl-maydigan, biror narsaga yaramaydigan. ◆ Ishga yaroqsiz material. Ekishga yaroqsiz urugʻ. Yaroqsiz asbob. Koʻchat vaqtida ekilmasa, yaroqsiz boʻlib qoladi. n ◆ 300 kilogramm non, xom-xatala pishirilganligi uchun, yaroqsiz-ga chiqarildi. Gazetadan .

2 Biror ish bajarishga qurbsiz; layo-qatsiz. ◆ Aʼzamning ishga yaroqsiz boʻlib qolga-nini bilgan xoʻjayinlari allaqachon uning dumini tukkan. Shuhrat, „Jannat qidir-ganlar“ . ◆ Komissiya uni armiya xizmatiga yaroqsiz deb topdi. Sh. Rashidov, „Qudratli toʻlqin“ .

Antonimlari

ЯРОҚСИЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ism

yaroqsiz

Tillar

• Turkcha: ıskarta

OʻTIL

Ruscha _ru

yaroqsiz
негодный, непригодный; ◆ yaroqsiz asbob непригодный инструмент;◆ yaroqsiz material негодный материал; ◆ yaroqsiz xodim негодный работник; ◆ harbiy xizmatga yaroqsiz deb topmoq признать непригодным к военной службе.