yoʻqlamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yoʻq-la-moq

Etimologiyasi

YOʻQLA- 'biror munosabat bilan soʻrab-surish-tir-’. Keling, kimni y oʻ h l a b keldingiz bu yerga? (Oybek). Bu feʼl eski oʻzbek tilida 'mavjud emas’ maʼnosini anglatgan yoq soʻzidan -la qoʻshimchasi bilan yasalgan (КРС, 257), keyinchalik a unlisi ä unlisiga almashgan: yoq +la = yoqla- > yoqlä-. Qadimgi turkiy tilda yogʻla- feʼli mavjud boʻlib, 'oʻlgan kishiga atab xotirlash marosimi oʻtkaz-’ maʼnosini anglatgan (De-von, III, 324; DS, 270); bu feʼl qadimgi turkiy tildagi ’oʻlgan kishini xotirlash marosimi’ maʼnosini ang— latgan yogʻ otidan (ДС, 269) -la qoʻshimchasi bilan yasalgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Hol-ahvol soʻragani bor-moq yoki kelmoq. ◆ Kasalni yoʻqlab bormoq. n ◆ Sizdan umidim shumidi, ulugʻ, nahot holing ne, deb biror marta yoʻqlab kelmasangiz. S. Ahmad, „Hukm“ . ◆ Rahmat, Eʼtibor ona, shundan-shunga ovora boʻlib yoʻqlab kelibsiz!\. Gʻulom, „Mashʼal“ .

2 etn. Biror munosabat bilan muborakbod qilib, sovgʻa olib bormoq. ◆ Chaqaloqni yoʻqlab bormoq. n ◆ Yusuf amaki bot-bot kelar, qizi qatori meni ham sovgʻalar bilan yoʻqlab tu-rardi. H. Gʻ1azir, „Koʻkterak shabadasi“ .

3 Biror narsa yoki kimsani istab surish-tirmoq, axtarmoq, soʻramoq. ◆ Mirzakarimboy shubha bilan boqib soʻradi: -Keling, kimni yoʻqlab keldingiz bu yerga? Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Bek inqilob boʻlgan yili Rahim dom-lani yoʻqlab, machitga kelganini.. esladi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

4 Eslamoq, yodga olmoq. ◆ Namangan shahri-dan ketsam, meni yoʻqlar kishim bormu? Mash-rab . ◆ Biz ularni yoʻqlasak, ular bizni eslay-dilar. N. Safarov, „Hayot maktabi“ . ◆ Kelur oxir seni ham yoʻqlagudek bir zamon yaxshi. Muqi-miy . ◆ -Katta qiz boʻlibyuribsizmi?-Shukur.. Hozirgina yoʻqlabturgan edik-a. N.Safarov, „Tanlangan asarlar“ .

Oʻrni yoʻqlandi Yoʻkdigi bilinib, sezi-lib turdi. ◆ Eshurod Rashidning oldidan qayt-gach, ortiqcha qaygʻurmasa ham, nima uchundir uch-toʻrt kundan keyin uning oʻrni yoʻqlandi. Shuxrat, „Shinelli yillar“ .

Antonimlari

ЙЎҚЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

yoʻqlamoq yoʻqlamoq

Ruscha _ru

yoʻqlamoq
1 навещать; ◆ oshna-ogʻaynilarni yoʻqlamoq навещать друзей;
2 справляться (о ком-л.), наводить справки; спрашивать; sizni bir kishi yoʻqlab keldi приходил один человек и спрашивал вас; Qozining yoʻqlashini anchadan beri kutib turgan afandi yugurib qozixonaga keldi («Афанди») Афанди, ждавший уже давно вызова казия, бегом отправился в помещение суда;
3 этн. приносить (кому-л.) подарки (напр. отрез материи и т. п.) по случаю новоселья, рождения ребёнка и т. п.