yopmoq

Oʻzbekcha (uz)

yopmoq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yop-moq

Etimologiyasi

YOP- I ’berkit-\ /Qutidor] darvozani yo p i b, shildir-shildir zanjirlarini bogʻlay boshladi (Ab-dulla Qodiriy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu koʻp maʼnoli feʼl yap- tarzida talaffuz qilingan (ПДП, 384; ЭСТЯ, IV, 127); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga almashgan: yap- I > yâp- I.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Eshik, deraza va shu kabilarni bekitmoq. ◆ Kiradigan eshigingni qattiq yopma. Maqol . ■■ ◆ Mirhomidxoʻja ogʻilning eshigini sekin yopdi-da, imo bilan Qambaralini bir chekkaga chaqirdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Polvon Ostonaga borganda: -Qolgani-ni uyda olasan, — dedi-yu, eshikni qarsilla-tib yopib chiqib ketdi. S. Siyoyev, „Otliq ayol“ .

2 Ustiga tashlamoq, ustini bekitmoq. ◆ Choʻli bobo uyiga kirib, bir yangi pochapoʻstin olib chiqib, Meʼmorning yelkasiga yopdi. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Yoʻlchi quruq namatga yotib, ustiga koʻrpacha yopdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

3 Qopqoq bilan bekitmoq, qopqokdamoq. ◆ Choynakning qopqogʻini yopmoq shi Ahmad uyiga kirib borganida, Munira qish gʻamini yeb, achchiq-chuchukdan shisha bankalarga konserva yopayotgan ekan. F. Musajonov, „Himmat“ .

4 Ish-harakatini, faoliyatini toʻxtat-moq. ◆ Doʻkonni yopmoq. Majlisni yopmoq. n ◆ Xivadek kichik bir qalʼada oltmishdan or-tiq qorixona na kerak?Ularning bir qismi-ni yopmoq lozim. S. Siyoyev, „Avaz“ . ◆ Abdusamad-qori samovarini yopib, menga javob berdi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

5 Ochiq, yoziq narsani yigʻmoq, bekit-moq. ◆ Daftarni yopmoq. m ◆ Ahmad varaqning uchini buklab, jurnalni yopdi. F. Musajonov, „Himmat“ . ◆ Rano kitobni sekingina yopib, An-varga uzatdi.. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Saodatxon endigina yopgan zontini qayta ochdi. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ .

6 Qurmoq, bino qilmoq. ◆ Shuning uchun [Xudoyorxon] mehnatkashni rahmsiz ishlatib, saroy va rastalar, qalandarxona va oʻrdalar yopmoqda edi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

7 Qoplamoq, egallamoq. ◆ Shahodat muf-ti qariyb butun koʻkragini yopgan bahaybat mosh-guruch soqolini qalam bilan taradi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

8 Yashirmoq, maxfiy tutmoq. ◆ -Mabodo oblast gazetasiga ham kelib qolgudek boʻlsa, bu yogʻini yopamiz-qoʻyamiz-da, — dedi Halim. R. Fayziy, „Choʻlga bahor keldi“ . ◆ Shu yoʻl bilan siringni yopmoqchi boʻldingmi ? [dedi Urmonjon]. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

Esing borida etagingni yop Vaqt-gʻanimat-ni qoʻldan berma, xatoning oʻz vaqtida ol-dini ol. ◆ -Esing borida etagingni yop. Menga yigit boʻl! — dedi Xolxoʻja Boʻtaga. S. Ahmad, „Hukm“ .

yoqmoq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yop-moq

Etimologiyasi

YOP- II 'tandirda pishir-’. U qayroh bugʻdoy unidan yogʻliq patir, somsa yo p d i, qatlama pi— shirdi (Ibrohim Rahim). Bu feʼl qadimgi turkiy tilda, boshqa maʼnolar qatori, ’yopipggir-’ maʼnosini ang— latgan (Devon, III, 65), 'tandirda pishir-’ maʼnosi keyin oʻsib chiqqan; oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga al— mashgan: yap- II > yâp- II.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tayyorlamoq, pishirmoq. ◆ Non yopmoq. m ◆ Eʼtibor opa uy yumushi bilan band boʻladi: non yopadi, oʻgʻir yanchadi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ . ◆ U qayroq bugʻdoy unidan yogʻli patir, somsa yopdi, qatlama pishirdi. I. Raxim, „Chin muxabbat“ .

2 Chaplab yopishtirmoq, chaplamoq. ◆ Devor-ga tappi yopmoq.

Antonimlari

ЁПМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Yoqutcha _sah : сап

Ruscha _ru

yopmoq I
1 закрывать; ◆ eshikni yopmoq закрывать дверь; ◆ eshikni qiya yopmoq прикрывать дверь; ◆ qavsni yopmoq мат. закрыть скобки; ◆ qozonni yopmoq закрывать котёл (крышкой);
2 накрывать, покрывать, прикрывать; укрывать; ◆ bolaning ustiga adyol yopmoq укрывать ребёнка одеялом; koʻkragini yopmoq прикрывать грудь; ◆ tom yopmoq 1) покрывать (строение) крышей; 2) строить домик; oyni etak bilan yopib boʻlmas посл. луну подолом не прикроешь; соотв. шила в мешке не утаишь;
3 перен. закрывать, кончать; ◆ majlisni yopmoq закрывать собрание; ◆ kursni yopmoq закрыть курсы;
4 перен. покрывать, скрывать; ◆ birovning aybini yopmoq покрывать чью-либо вину; ◆ 

• zontikni yopmoq сложить зонтик.
  

yopmoq II
1 печь (хлеб, лепёшки); ◆ non yopmoq печь лепёшки;
2 прилеплять для сушки к стене (о кизяке).