yorimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yo-ri-moq

Etimologiyasi

YORI- ’yorugʻ holatga kel-’. Sham nuridan xona ichi yo r i d i. Bu feʼl qadimgi turkiy tilda nurla— nishni ifodalagan yar tasvir soʻzidan -ï qoʻshimcha-sining —u shakli bilan yasalgan (ДС, 243), keyinroq u unlisi ï unlisiga (ЭСТЯ, IV, 134), oʻzbek tilida a un — lisi â unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: yar + u = yaru- > yarï- > yâri-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yorugʻ, ravshan boʻlmoq; cha-rogʻon boʻlmoq. ◆ Sham nuridan xona ichi yoridi. yat Oʻrdaning charogʻchisi darboza yaqinidagi mashʼala yogʻochiga oʻt berib, butun oʻrda ichi yorib ketdi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

2 Yorishmoq (tong haqidaL ◆ Subh azoni aytilib, sekin-sekin tong yorib bordi. A. Krdiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Ichiga chiroq yoqsa, yori(sh)maydi Dard-dunyosi qorongʻi, oʻta xafa. ◆ -Shu choqda ichim-ga chiroq yoqsalar ham, yorimaydi-da\ — dedi va koʻziga jiq yosh oldi [Oftob oyim]. A. Krdiriy, „Oʻtgan kunlar“ . ◆ Iqbolxon, ikki hafta boʻlibdiki, ichiga chiroq yoqsa, yorishmaydi. Oʻ. Usmonov, „Sirli sohil“ . Koʻzi yoridi 1) ta-nidi, bildi, angladi. ◆ Koʻzimiz yoridi: koʻrdik olamni, Shunchalar jamoli bor ekan yerning. Gʻ. Gʻulom; 2) tugʻdi . ◆ Ayol tun boʻyi azob chekib, tongotarga yaqin koʻzi yoridi P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . ◆ Aksiga olib, kampiri koʻzi yorigan kelininikiga ketgan. S. Ahmad, „Laʼli Ba-daxshon“ .

Antonimlari

ЁРИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yorimoq
1 стать светлым, освещенным; xona ichi yorib ketdi в комнате стало светло;
2 рассветать; посветлеть; kun yoridi рассвело; * uning koʻzi yoridi она родила; она разрешилась от бремени.