yugurik

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

yu-gu-rik

Etimologiyasi

YUGURIK ’tez chopadigan’, ’chopqir\ Kepak yegan ot yu g u r i k boʻlmas (Maqol). Bu sifat qadimgi turkiy tilda yügoʻr— feʼlidan — (ü)k qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, IV, 258; DS, 285); oʻzbek tilida uchinchi boʻgʻindagi ü unlisi i unlisiga almashgan, oʻ unlilari — ning yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: yügür- + ük = yügüroʻk > yoʻgürik > yugurik. Mahmud Koshgʻariy bu soʻzni yügrük tarzida keltiradi (Devon, III, 52), bunda ikkinchi boʻgʻin-dagi tor unli talaffuz qilinmagan boʻladi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tez yuguradigan, chopadigan; chopqir, chopagʻon. ◆ Kepak yegan ot yugurik boʻlmas. Maqol. n ◆ Choʻloq odam uchun xiz-matkorlik qiyin, boyoqish Qambar bu kam-chilikni bildirmaslik uchun yugura-yugura yugurik boʻlib qolgandi. Oybek, Tanlangan asarlar. ◆ -Hayot misli bir yugurik daryo, oqa-di-ketadi, surgan kayfu safongiz qoladi, — quv koʻzlarini suzib iljaydi Eshonxon. Oybek, Ulugʻ yoʻl. ◆ Ikkov minib tulpor otti, Chopmoqqa havasi ketdi, Kimning oti yugurik, deb. "Erali va Sherali".

2 Ildam, tez harakat qiladigan; chaqqon, tez (oyoq, qoʻl, tsht haqida). ◆ Yugurik barmoq-lar. Yugurik oyoq. Qoʻl yugurigi — oshga, Til yugurigi — boshga. Maqol. n ◆ U [Abdishukur] bolalik chogʻida dadasi bilan birga yangi shaharda rezavor sotib yurgandayoq, ruschaga tili yugurik boʻlib qolgan edi. Oybek, Tanlangan asarlar.

Aqli yugurik Biror masalani tez tu-shunadigan, tez hal qila oladigan; fahmli. ◆ -Ne-ne aqli yugurik donishlar jon bermagan bu yoʻlni solguncha.. — dedi buva. Y. Shamsha-rov, Koʻrk meʼmorlari.

Antonimlari

ЮГУРИК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

yugurik
быстрый, быстроногий; быстро бегающий; ◆ yugurik ot скакун, рысак;
2 подвижной, расторопный; ◆ ruschaga uning tili yugurik boʻlib qolgan он стал хорошо говорить по-русски; oyoq yugurigi oshga, til yugurigi boshga посл. быстрые ноги кормят, острый язык губит.