yumronqoziq
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
yum-ron-qo-ziq
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
YUMRONQOZIQ yor ostida in qurib yashab, ekin-larga zarar keltiradigan kemiruvchi sutemizuvchi qay — von’. Chaylamiz yonida yumronhozihning ini paydo boʻlib holdi. Bu qoʻshma ot yumrân va qâziq soʻzlaridan tuzilgan. Yumrân oti qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, ’berkit-’ maʼnosini anglatgan yum-feʼlining (ДС, 279) ’oʻzlik’ maʼnosini ifodalovchi -<u)r qoʻshimchasi bilan qosil qilingan shakliga -(a)n qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan; keyinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, a un — lisi â unlisiga almashgan: (yum- + ur = yumur-) + an = yumuran > yumran > yumrân. Bu qoʻshma soʻz tarkibidagi qâziq qismi asli qadimgi turkiy tilda ’kovla-’ maʼnosini anglatuvchi qaz- feʼlidan (ДС, 439) -(u)q qoʻshimchasi bilan yasalgan sifat boʻlib (Devon, I, 363), oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga, u unlisi i unlisiga almashgan: qaz- + uq = qazuq > qâziq; natijada 'qazuvchi’ maʼnosini anglatuvchi bu sifat 'qoqib kiri — tiladigan yogʻoch yoki temir’ maʼnosini anglatuvchi qâziq oti bilan shakldosh boʻlib qolgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
- Yer ostidagi inlarda yashab, ekinlarga zarar keltiruvchi, tiyin-lar oilasiga mansub kemiruvchi sutemizuv-chi hayvon. Onda-sonda choʻl sichqonlari, yum-ronqoziqlar oʻrmalab, yoʻlni kesib oʻtib qoladi. M. Mansurov, Yombi.
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ЮМРОНҚОЗИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.