zoʻr

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

zoʻr

Etimologiyasi

ZOʻR Bu birlik ПРСda [.zur] shaklida (263), ТжРСda zoʻr shaklida (158) keltirilgan; oʻzbek tiliga tojik tilidagi shakli olingan; 'kuch' kabi ot maʼnosini ham, 'kuchli', 'ulkan' kabi sifat maʼnosini ham anglatish uchun ishlatiladi (ТжРС, 158). Bu birlikdan oʻzbek tilida zoʻray-, zoʻriq-, zoʻrla-feʼllari, zoʻrma-zoʻraki, zoʻrga ravishlari hosil qilingan (OʻTIL, I, 312).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

[f. jjj — kuch, qudrat; urinish; taz-yiq, zulm]
1 ot. Kuch-quvvat, qudrat; taʼ-sir. ◆ Ishonchim bor quvvatima-zoʻrima, Os-diraman seni tilla dorima. "Zulfizar bilan Avazxon" . ◆ [Sanayev] Kesakdek qotib qolgan qoʻl-oyogʻini zoʻr bilan qimirlatib, emaklay boshladi. N. Safarov, „Tanlangan asarlar“ . ◆ -Uyalganlaridan mening zoʻrim bilan qilyaptilar, — dedi yanga ogʻzini beki-tib. S. Nurov, „Narvoy“ . ◆ Amaki boʻlsa, oʻshan-da pulning zoʻri bilan oʻgʻlini mardikorlik-dan qutqarib qoldi. Yo. Xaimov, „M“ . Rah-mon, Hayot-mamot.

2 Urinish, harakat. ◆ Zoʻri behuda belni sindiradi. Maqol .

3 Kuchli, shiddatli zarb; kuchlilik. ◆ -Oʻ-oʻ, — dedi Elmurod boil chayqab, — kaltakning zoʻrini mengina yeymanmi desam, sen ham yer ekansan, boyoqish. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ .

4 Zoʻrlik, zoʻravonlik. ◆ [Mansur jahl bilan:] Xayr, mayli, ixtiyoring. Zorimiz bor, zoʻrimiz yoʻq. 3. Said, „N“ . Safarov, Tarix tilga kirdi.

Zoʻr bermoq 1) astoydil harakat, gʻay-rat qilmoq; kuch yetgancha urinmoq. ◆ Musoba-qalarga zoʻr berib tayyorlanmoq. v ◆ Sidiq-jon.. shu qadar zoʻr berib ishlar ediki, bit-ta odamning qoʻlidan shuncha ish kelishiga baʼzan oʻzi hayron qolar edi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Moʻmin qiyshiq zoʻr berib ketmon chopmoqda edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi; 2) butun diqqat-eʼtiborni bir narsaga qaratmoq“ . ◆ Ayrim xoʻjaliklar rah-barlari texnikadan qoʻrqadilar, undan ayb qidirib, qoʻl kuchiga zoʻr beradilar. Gazetadan . - ◆ Choʻlda odam yetishmaydi. Mashinaga zoʻr beraversin, — dedi Sherali Asalxonga. H. Gʻulom, „Senga intilaman; 3) biror ish-harakatni hadeb takrorlayvermoq, qayta-qayta qilmoq“ . ◆ Saodatxon onasini zoʻr berib oʻpar, Qimmat xolaning yuziga yuzini qoʻyib, bagʻriga bosar edi. N. Safarov, „Saodatning qissasi“ .

5 sft. Katta jismoniy kuchga ega boʻlgan, baquvvat, zabardast. ◆ Zoʻr yigit. Zoʻr ot. yat -Odamning qoʻlidan kelmaydigan hech bir ish yoʻq, — dedi.. Saodatxon, — odam hamma narsadan zoʻr. S. Zunnunova, „Yangi direktor“ . ◆ Koʻrqoq bola zoʻr yigitga doʻq urganda, xayo-lingga ne keladi, bilasanmi?S. Siyoyev, „Yorugʻ-lik“ . Uning ◆ [Husayn Boyqaroning] zoʻr, hay-batli oti qirgʻin ichiga yorib kirdi. Oybek, „Navoiy“ . ◆ Togʻa haqiqatan ham zoʻr polvon oʻtgan ekan. "Sharq yulduzi" .

6 Iqtisodiy jihatdan baquvvat, qud-ratli; katta iqtisodiy kuchga ega boʻlgan. ◆ -Shunchalik zoʻr xaridorlari turgan bir za-monda bu vazifaning menga kelib toʻxtaga-niga hanuz aqlim bovar qilmaydir,— dedi Anvar. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

7 sft. Katta, ulkan, buyuk; kuchli. ◆ Zoʻr togʻ. Zoʻr ishonch. Zoʻr iroda. yash Olimjondan zoʻr-zoʻr umidlar kutgan muallim hazratlari Ahmadjon bilan ikkisini oʻz hujralariga chaqirdi. Hamza, „Tanlangan asarlar“ .

8 Kuchli, shiddatli; keskin. ◆ Zoʻr shamol. Zoʻr zilzila.

9 Ogʻir, qattiq, iztirobli. ◆ Zoʻr ogʻriq. Zoʻr qaygʻu. shsh Bu zoʻr mehnat Oyqiz yuragida bir-biriga qarama-qarshi boʻlgan ikki xil tuygʻu yaratdi. Sh. Rashidov, „Boʻrondan kuchli“ . ◆ Hammaning yuzidan, harakatidan zoʻr bir musibat aks etar edi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ .

10 Mazmun jihatdan pishiq-puxta, qiziqarli; sifat, maza jihatdan afzal, yaxshi. ◆ Zoʻr kitob. Zoʻr spektakl. Zoʻr olma. Zoʻr palov.

11 Katta mahoratga, tajribaga ega boʻlgan; oʻz ishi, kasbining ustasi boʻlgan, mo-hir, kuchli; zabardast. ◆ Zoʻr olim. Zoʻr shoir. n ◆ Toshkentda zoʻr olimlar koʻp. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ -Qishlogʻimizda bir boboy boʻlardi. Zoʻr tabib edi, — dedi Majid. Nazarmat, „Joʻrlar baland sayraydi“ . ◆ Usta Boboxon degan zoʻr temirchi boʻlardi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Zoʻr ekansiz-ku, tagʻin ga-pirishni bilmayman deysiz![dedi Gavhar]. Oʻ. Hoshimov, „Qalbingga quloq sol“ .

Zoʻr kelmoq Qiyin boʻlmoq, ogʻirlik tushmoq, ogʻir koʻchmoq. ◆ Bularni bilmasak, har qaysisini oʻziga loyiq, oʻziga munosib joyga qoʻya olmaymiz. Unda oʻzimizga zoʻr keladi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . Zoʻr kelsa Boshqa iloj(i) boʻlmasa, juda boʻlmagan-da; nari borsa. ◆ Zoʻr kelsa, xoʻjayin beradi-gan toʻqqiz tanga haqini bermay qoʻya qolar-da. S. Ahmad, „Oqpadar“ . '

Antonimlari

ЗЎР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

zoʻr
1 сила, мощь; // сильный, мощный; // силач; ◆ zoʻr agregat мощный агрегат; ◆ zoʻr dori сильное средство (лекарство); ◆ zoʻr toʻlqin сильная волна; ◆ qishloq zoʻrlari деревенские (сельские) силачи; ◆ zoʻr bilan 1) с большим усилием, с трудом; ◆ poʻlat sandiqni oʻrnidan zoʻr bilan qoʻzgʻatdik с большим трудом мы сдвинули сейф с места; 2) насильно; ◆ bolaga dorini zoʻr bilan ichirdi он насильно заставил ребёнка выпить лекарство; ◆ zoʻr boʻlmoq быть сильным, мощным; ◆ zoʻr chiqmoq оказываться сильнее, выходить победителем;
2 усилие, старание; ◆ zoʻr bermoq прилагать усилия, стараться, силиться; ◆ zoʻr berib усиленно, изо всех сил, напряженно, упорно; ◆ u zoʻr berib ishladi он работал что было сил, он усиленно работал; ◆ zoʻr berib inkor qilmoq упорно отрицать; ◆ zoʻr berib qurollanish гонка вооружений; ◆ zoʻr mergan 1) меткий стрелок; 2) умелый охотник; ◆ zorim bor, zoʻrim yoʻq погов. см. ◆  zor 3; zoʻr-ba zoʻr = zoʻrgʻa;
3 большой, крупный, громадный, огромный, исполинский, ◆ zoʻr bino большое здание; ◆ zoʻr boylik огромное богатство; ◆ zoʻr ishonch большое доверие; ◆ zoʻr togʻlar огромные горы; ◆ zoʻr shodlik большая радость; ◆ zoʻr hissa 1) большая доля; 2) большой вклад; ◆ zoʻr kelsa в крайнем (худшем) случае; на худой конец; ◆ zoʻr kelsa bugun kinoga bormayman в крайнем случае я сегодня не пойду в кино.