Vikilugʻat:Vandalizm

Vikilugʻatdagi vandalizm — bu lugʻat ishonchliligi va obroʻsiga putur yetkazish uchun ataylab qilingan zararli hissa, oʻchirish yoki tarkibni oʻzgartirish. Asosan, vandalizm sifatli maqolalar mazmunini soʻkinishlar, oʻchirishlar yoki maqola mavzusiga mutlaqo aloqasi boʻlmagan boshqa kontent bilan almashtirishlarda namoyon boʻladi.

Tajribasizlik yoki anglashilmovchilik tufayli xatolar qilish vandalizm emas.

Vandalizm, keng tarqalgan tushunchaga qaramay, Vikipediya yoki Vikilugʻat uchun katta muammo emas, chunki maqolalarga kiritilgan barcha oʻzgarishlar maxsus maʼlumotlar bazasida saqlanadi. Shunday qilib, tajovuzkorlar maʼlumotni butunlay yoʻq qila olmaydi.

Maqola mazmuni buzilganini sezgan foydalanuvchi eski versiyani eski holiga qaytarishi kerak. Buni qilish qiyin emas. Vandalga ogohlantirish berish uchun uning munozarasiga {{vandal}} andozasini qoʻyish kerak.

Vandalizm bilan shugʻullanmoqchi boʻlganlar soni haqiqiy foydali hissa qoʻshadiganlar soniga teng.

Tadqiqotlarga koʻra, Vikipediyaning inglizcha qismidagi vandalizm oqibatlarining aksariyati bir necha daqiqada bartaraf etiladi.

Vandalizm turlari

1. Spam — oʻz-oʻzini reklama qilish uchun nomaqbul tashqi havolalarni qoʻshish.
2. Vandal bot — maxsus bot dasturi yordamida koʻp (yuzlab, minglab) sahifalarni oʻzgartirish (bunday vandalizmni qaytarish ham avtomatik ravishda amalga oshiriladi).
3. Bolalar vandalizmi — sahifani butunlay tozalash yoki mazmunsiz matn yozib tashlash.
4. Ahmoqona vandalizm — latifalar qoʻshish yoki mavjud maqolalarni oʻzgartirish.
5. Yashirin vandalizm — aniqlash qiyin boʻlgan vandalizm. Notoʻgʻri maʼlumotlar qoʻshish, sanalarni oʻzgartirish va hokazo.
6. Eʼtiborni jalb qiladigan vandalizm — haqorat qoʻshish, haqoratli foydalanuvchi nomlarini tanlash, soʻkinish va hokazo.
7. Foydalanuvchi sahifalarining vandalizmi — foydalanuvchi sahifalari mazmunini haqorat bilan almashtirish.
8. Rasm vandalizmi — haqoratli rasmlarni yuklash, zararli GIF animatsiyalarini yaratish.
9. Andoza vandalizmi — andozalarga yuqoridagilardan istalgan birini qo‘shishdir.
10. Nomini oʻzgartirish — sahifa nomlarini haqoratli yoki maʼnosiz qilib oʻzgartirish.
11. Qayta yoʻnaltiruvchi vandalizm — haqoratli maqolalar yoki rasmlarga yoʻnaltirish.

Vandalizm hisoblanmaydigan harakatlar

Baʼzi tahrirlar vandalizmga oʻxshaydi, lekin unday emas. Ayniqsa:

Vikilugʻat imkoniyatlarini oʻrganish. Baʼzi foydalanuvchilar darhol viki qoidalarini oʻrganmaydilar. Ularga tashqi va ichki havolalar, jadvallar va boshqalar bilan tajriba o‘tkazish uchun vaqt kerak. Yangi boshlanuvchini vandal sifatida qoralash o‘rniga, tahrirlarni tushuntirish va/yoki tegishli maʼlumot sahifalariga (ayniqsa, Vikilug‘at sahifasi) havolalar berish zarur. Bunday maqsadlar uchun moʻljallangan {{newbie}} andozasidan foydalanishingiz mumkin.

Neytrallikning buzilishi. Neytral nuqtai nazardan yozish oson emas, hatto Vikilugʻat va Vikipediya tajribali foydalanuvchilari ham baʼzida bu nuqtai nazardan ideal boʻlmagan maʼlumotlarni yozishadi. Har bir insonda kamchilik boʻladi. Inson tabiatining bu jihati vandalizm emas.

Ishonchli tahrirlar. Vikilug‘atda bemalol tahrir qilish mumkin. Baʼzi foydalanuvchilar maqolalarni yaxshilash maqsadida ularga keng qamrovli tahrirlar kiritadilar. Bunda bir foydalanuvchi yozgan matnning katta qismini oʻchirib tashlangan yoki jiddiy tahrirlanganini koʻrish yoqimsiz boʻlishi mumkin boʻlsa-da, vandalizm hisoblanmaydi.

Xatolar. Xatolar taʼrifi boʻyicha vandalizm emas. Agar maqolada notoʻgʻri maʼlumotlar mavjud deb hisoblansa, muallif bilan birga faktlarni tekshirish va/yoki muhokama qilish kerak.

Vikipediya va Vikilugʻatda haqorat va taʼqib qilish taqiqlangan, ammo bu vandalizm emas.

Kutilmagan oʻzgarishlar. Gʻayrioddiy tahrirlash uslubi foydalanuvchini vandal qilmaydi. Agar kimdir yaxshi tahrir qilsa-yu, lekin qisqa tavsifda, masalan „Salom, bu men!“ — deb yozsa, bu vandal emas, yangi foydalanuvchi. Doʻstona tarzda, unga qisqacha tavsifni qanday yozishni tushuntirish kerak. Uni bloklamang va uning hissalarini oʻchirmang.