agʻdarmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

agʻ-dar-moq

Etimologiyasi

AGʻDAR- ’tik holatdan koʻndalang holatga oʻtkaz-’. Paxsa devorni a gʻ d a r i b, oʻrniga gʻisht devor tiklamohchimiz. Bu soʻz qadimgi turkiy tildagi ’bir tomonga egil-’ maʼnosini anglatgan a:gʻ- feʼlining agʻ-shakliga -dar orttirma qoʻshimchasini qoʻshib hosil qi-lingan (ЭСТЯ, I, 74); keyinchalik a unlilari ä unli-lariga almashgan: agʻ- + dar = agʻdar- > ägʻdär-. Bu soʻz tarkibida agʻ- feʼlining qatnashgani (a unlisining â unlisiga almashmagani) uning qadimgi turkiy tildagi shaklda saqlanganini koʻrsatadi (chunki oʻzbek tilida agʻ-feʼli âgʻ- shakliga oʻtgan).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Tikka holatdan yotqizmoq; yiqitmoq. ◆ Birlashgan togʻni agʻdaradi. Maqol . n ◆ Oqsoy qiryuqlardan oshib-toshadi. Koʻkka boʻy choʻzgan, magʻrur daraxtlarni agʻdarib, arzimagan bir xasday oqizadi. S. Anorboyev, „Oqsoy“ .

Tepadan pastga qulatmoq. ◆ Otdan agʻdarmoq. m Qaqvon shahrining shohini shohi Abbos der edi.. Abbosni fildan agʻdardi. "Nurali ".

Idishni toʻnkarib, undagi narsani boʻshatmoq; quymoq, toʻkmoq. ◆ Kosadagi sutni togʻoraga agʻdarmoq. Koʻmirni yerga agʻdarmoq. Qopdagi kartoshkani oʻraga agʻdarmoq.

Ostini ustiga qilmoq, ichini sirtiga, bir tomonini ikkinchi tomoniga aylantirmoq. ◆ Yerni agʻdarmoq. Loyni agʻdarmoq. Xirmonda paxtani agʻdarmoq. n Muyulishda yotgan oq qogʻoz Murodjonning diqqatini tortdi va olib agʻdaribkoʻrdi. Gazetadan .

koʻchma Hokimiyat tepasidan yoki yuqori mansabdan tushirmoq; olib tashlamoq. ◆ U \Yoʻlchi] dedi: ..jamikimehnatkashlar yaktan boʻlib chiqsa, boylarni va qonxoʻr Nikolayni agʻdaribtash,shshi aniq gap. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

◆ JtJ^ 128

koʻchma Yoʻq qilmoq, barham bermoq. \Qorabuloqliklar] Yelkalarida ezib kelgan qora qashshoqlikni agʻdarib tashlash umidida shod va xurram boʻlib boradilar. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o. 7 koʻchma Ayb, jinoyat va shu kabilarni taqamoq. ◆ Salim ham butun aybni Yoʻlchiga agʻdarib, oʻzini quruqqa tortdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Domla unga boʻhton agʻdaribchiqqanini fahmlab, haqiqatni aytmasa boʻlmasligiga jazm etdi. Mirmuhsin, „Umid“ .

Astar-avrasini agʻdarmoq ayn. avra-as- tarini agʻdarmoq. q. avra-astar. Yil agʻdarmoq Muchal yil hisobidan foydalanib, tugʻilgan yilini aniqlamoq. Koʻngilni agʻdarmoq Koʻngilni ozdirmoq. Oʻziga agʻdarmoq 1) oʻz tomoniga oʻtkazmoq, oʻziga tortmoq, jalb qilmoq; 2) oʻzlashtirmoq. ◆ Gapiring, Abdishukur, juhudning pulini qanday qilib oʻzimizga agʻdaramiz? Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Sinonimlari

1. avra
2. -
3. as
4. -
5. tarini
6. agʻdarmoq

Antonimlari

OʻTIL

Feʼl

agʻdarmoq

Ruscha _ru

agʻdarmoq
1 переворачивать; опрокидывать; Aktni oldi. Uyoq-buyogʻini agʻdarib koʻrdi («Муштум») Он взял акт и рассмотрел его, поворачивая то одной, то другой стороной; birlashsak, togʻni agʻdaramiz если объединимся, горы свернём;
2 сваливать; вываливать;
3 выворачивать (наизнанку); перелицовывать; ◆ choʻntakni ~ выворачивать карманы; kostyumni agʻdarib tikmoq перелицевать костюм;
4 перен. свергать, низвергать; samoderjaviyeni agʻdarib tashlamoq свергнуть самодержавие;
5 перен. сваливать, перекладывать, взваливать; ◆ javobgarlikni birovning ustiga ~ сваливать ответственность на кого-либо; ◆ birovga boʻhton ~ возвести клевету на кого-либо; ◆ 

• oʻziga ~ переложить в свой карман (присвоить чужое, добро); ◆ choʻtga ~ прикидывать на счетах.