alam

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

a-lam

Etimologiyasi

I a. jJI — ogʻriq, dard

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Jismoniy qiynoq; azob, ogʻriq. ◆ Komil kaltak alamidan hoʻng-hoʻng yigʻlayotgan boladan yana soʻradi. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

Ruhiy azob, iztirob. \ijron alami. Judolik alami. Alam chekmoq (tortmoq). yat Biz u vaqtlar sevgi nima, sevish, sevilish nima — bularning dard va alami, zavq va shavqi nimaligini ham bshchmas edik. M. Ismoiliy, Fargʻona t.o.

Alam qildi s. t. Koʻngilga qattiq tegdi, dilni ogʻritdi; ranjitdi. ◆ Erining „bosh qorongʻi boʻl, evida boʻl-da“ degani unga juda alam qilib, xoʻrligi keldi, oʻpkasi toʻldi. A. Qahhor, „Anor“ .

Qasd, oʻch, qasos. ◆ Muncha serpiching boʻlib ketibsiz. Menda shamingiz bormi! Shuhrat, „Shinelli yillar“ .

Alam(ini) olmoq 1) qasd, oʻch olmoq. -Meni taiiab ketganingiz alamini Zaynabdan olmasam, kimdan olay, — dedi kulib Kumush. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar; 2) koʻchma biror ish qilib yoki biror ish bilan shugʻullanib, yurakni boʻshatmoq, xafagarchilikni yozmoq, xumordan chiqmoq. ◆ Balki alaminiishdan olgandir? M. Ismoiliy, „Fargʻona t. o. Isaning alamini Musadan olmoq Birovdan yetgan ranj, ozor qasdini boshqa, aybsiz odamdan olmoq“ .

Gʻazab, nafrat; zahr.

Alamdan tarqamoq (yoki chiqmoq) 1) ayn. alam(ini) olmoq 2. q. alam 3. [Sobiraxon:] Yigʻladim. oʻtirib xat yozdim. Bu bilan ham a/yumdan chiqmay, xatni koʻtarib, Komila xolamning oldilariga arzga bordim. A. Qahhor, Xotinlar; 2) qasdini, oʻchini olmoq. ◆ Mingboshi tek yotmagan edi, qizining alamini chiqarib olish uchun bahona izlardi. M. Ismoiliy, „Fargʻona t. o.; 3) gʻazabdan tarqamoq“ . ◆ Siz qoʻy demaganingizda, ogʻzi-burnini dabdala qilib, bir alamdanchiqay degan edim. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Alamini ichiga yutmoq Gʻazabini sirtga chiqarmaslik, bildirmaslik. ◆ ..alaminiichiga yutib, halovat iyetaydi. Gazetadan .

ALAM II \a. ^ — bayroq, tugʻ] 1 esk. kt. Bayroq, tugʻ.

jM^ 66

1. din. Aziz-avliyolar dafn etilgan mozorga sigʻinuvchilar tomonidan shu mozor daraxtlariga bogʻlangan latta. ◆ Er Hubbiga borib, astoydil sigʻinib, shayxlarga toʻn kiygizdi, keksa chinorlarga OjWM bogʻladi, boʻlmadi. S. Ahmad, „Hukm“ .

ALAMANGIZ [a.+f. ^I^JI — alamli] Ruhiy azob beradigan, qiynaydigan, xafa qiladigan. ◆ Alamangizhodisa. shshDoʻstlardan ayrilmoq garchi benihoya qiyin va alamangizdur. Oybek, „Navoiy“ .

Nido

alam

Ot

alam (koʻplik alamlar)

Ruscha _ru

alam I
уст. знамя, флаг; стяг.

alam II
1 боль, страдание, мука; ◆ ~ tortmoq (или chekmoq) страдать, испытывать боль, мучиться; ◆ yaram ~ga kirdi моя рана начала болеть;
2 огорчение, досада; ◆ ~ qilmoq причинять досаду, быть досадным; ◆ nohaq taʼnalar unga juda ~ qildi незаслуженные упрёки сильно огорчили его; ◆ menga shunisi ~ qildiki... мне досадно, что…; ◆ ~ini birovdan olmoq выместить свою досаду на ком-либо; ◆ Isoning ~ini Musodan olmoq погов. выместить на Мусе гнев за Ису; ◆ ~ini kitobdan olmoq отводить душу за книгами.