andaza

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

an-da-za

Etimologiyasi

ANDAZA Bu ot ПРСda [ändoze] shaklida keltirilib, „mera, razmer“ kabi maʼnoni anglatishi (43), ТжРСda andoza shaklida keltirilib, „mera, merka, izmereniye, razmer“ kabi maʼnoni anglatishi (28) aytilgan. OʻTILda \f-t\ taʼkidi bilan andaza shaklida keltirshgab, 'kiyim-bosh, poyabzad kabi buyumlarni bichish, tikishga tayyorlash uchun yasadgan shakl, qolip' maʼnosini anglatishi aytilgan (46). Oʻzbek tiliga bu tojikcha ot ikkinchi boʻgʻinidagi o tovushini a tovushiga admanggirib olingan. Tojikcha andoza oti asli 'kur-, tayyorla-', 'toʻldir-' kabi maʼnolarni anglatadigan andoxtan feʼlining (ТжРС, 28) andoz xozirgi zamon asosiga -a qoʻshimchasini (ТжРС, 543) qoʻshib hosil qilingan; shusha koʻra 'bichishda, shakl berishda ishlatiladigan asbob (shablon)' maʼnosini anglatadi. Oʻzbek tilida bu ot qatnashuvi bilan andaza ol-, oʻz andazasi bilan oʻlcha-, andazasi kelishgan iboralari tashkil topgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

f. ojl-i^l — oʻlchov, qolip

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Kiyim-bosh, poyabzal va sh.k. ni bichish, tayyorlash uchun qalin qogʻoz, karton va sh. k.dan yasalgan nusxa-qolip. ◆ Etik andazasi. Chelak uchun andaza yasamoq. Anvaza bilan ish bichmoq.

Andazasi kelishgan 1) bichimi yaxshi, ustalik bilan bichib tikilgan, xushbichim (kiyim-bosh, poyabzal haqida); 2) koʻchma qaddi-qomati kelishgan, boʻyi-basti oʻziga yarashgan: xushqomat, xushbichim. Andaza olmoq 1) biror narsaning shaklini koʻchirmoq; 2) koʻchma oʻrnak olmoq, ibrat olmoq. ◆ Quloch yozing, qizlar, mehnat mavjida, Musobaqadosh.shr olein andaza. T. Toʻla .

Tayyor qolip, namuna. ◆ Sharqning havo darvozasi biz, Yangilikning andazasibiz. Shayxzoda, „Toshkentnoma“ . ◆ Yodgorlik majmuini yaratishda.. oʻlkamizdagi buyuk bobokalonlarimiz ziyoratgohlari andazasigatayanish zarurligiga eʼtibor qaratildi. Gazetadan .

Oʻlchov, meʼyor. ◆ Mamlakat rahbarining farmoni.. milliy hayotimizni eng yuqori zamonaviy andazalardaqurishga chaqiryapti. Gazetadan .

Antonimlari

OʻTIL

Tarjimalari

Ruscha _ru

andaza
1 мера, мерка; ◆ ~si yoʻq без меры, без мерки;
2 выкройка; ◆ etik ~si сапожная выкройка; ◆ ~ olmoq 1) сделать выкройку; 2) перен. брать пример; брать за образец;
3 форма и размер (чего-л.); ◆ ~si kelishgan красивый, хорошо сложённый; стройный;
4 перен. критерий.