andisha

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

an-di-sha

Etimologiyasi

ANDISHA Bu ot ПРСda [andishe] shaklida keltirilib, "mïsl, ideya; zabota, bespokoystvo, opaseniye" maʼnolalarini (43), ТжРСda andisha shaklida keltirilib, "mïsl, duma, razmïnsheniye, razdumye; somneniye, opaseniye, strax, boyazn" maʼnolarini (27) anglatishi aytilgan. Oʻ'P1Lda [f-t] taʼkidi bilan andisha shaklida keltirilib, 'ketini, okibatini oʻylab yoki yuz-xotir qilib yuritilgan mulohaza; ehtiyotkorlik; sharm-hayo, or-nomus, uyat' maʼnolarini anglatishi aytilgan (47). Uzbek tiliga bu ot tojikcha andesha shaklining ikkinchi boʻgʻinidagi e(ye) tovushini i tovushiga almashtirib olingan. Andisha oti asli "razmïshlyat, razdumïvatsya, zadumïvatsya" maʼnosini anglatadigan forscha [ändishidan] (ПРС, 43), tojikcha andeshidan (ТжРС, 27) feʼlining andish \ andesh xozirgi zamon asosiga -a qoʻshimchasini (ТжРС, 543) qoʻshib hosil qilingan, shunga koʻra 'yuz-xotir qilib, oqibatini oʻylab biror süzni aytishdan, biror harakatni amalga oshirishdan tiyilash' maʼnosini anglatadi. Oʻzbek tilida bu ot bilan andishali, andishasiz sifatlari, andisha qil- feʼli, andishaga bor- iborasi tuzilgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

fors. – fikr, oʻylash;

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Ketini, oqibatini oʻylab yoki yuz-xotir qilib yuritilgan mulohaza. ◆ Andishaning oti qoʻrqoq. Maqol. ◆ Gʻoʻzapoyangizni juda oʻt bosib ketibdi-yu, — choʻchitib yubormaylik degan andisha bilan ohista soʻradik. Gazetadan.

2. Umuman fikr, mulohaza. ◆ Qandaydir andisha tutdi tilini. A. Muxtor.

3. Sharm-hayo, or-nomusga amal hissi. ◆ Biz Zulfiya opaning yonlarida boʻlib, u kishidan nafaqat jurnal ishini, odob-andishani, halollikni ham oʻrgandik. "Saodat. " ◆ Halol va pok, vijdonli hamda insofli boʻlaylik, andisha va hayoni unutmaylik. Gazetadan.

Antonimlari

OʻTIL

Tarjimalari

Ruscha _ru

andisha
1 благоразумие, осторожность, осмотрительность, предусмотрительность; деликатность, тактичность; такт (в поступках, в обращении); ◆ ~ bilan или ◆  ~ga borib 1) благоразумно, обдуманно, осмотрительно; 2) боясь (опасаясь), как бы не..., с той мыслью, как бы не..., по соображениям,..; ◆ qoʻli boʻsh boʻlmasa ham nimaningdir ~siga borib ishni qabul qildi хотя он был и занят, но по каким-то соображениям принял работу; ◆ uy egalariga malol kelmasin degan ~ bilan боясь, как бы не затруднить хозяев; ◆ bormay desam otamdan ~ qilaman не идти - неудобно перед отцом; ◆ ~ning oti qoʻrqoq посл. (букв. деликатность именуют трусостью) деликатного принимают за труса;
2 мысль, дума, помышление; соображение; забота; ◆ Boshqa ~lari boʻlmasa, bir kirib oʻtsalar, umuman quvontirurlar (Ойбек, «Навоий») Если нет у вас других забот, хорошо, если бы вы зашли, вы бы этим всех порадовали;
3 стыд, совесть; ◆ ~si yoʻq odam ( бесстыдный, беспардонный, беззастенчивый) человек.