balchiq

Vikilug‘atdan olingan

Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]

bal-chiq

Aytilishi[tahrirlash]

Etimologiyasi[tahrirlash]

BALCHIQ ’tuproqning suyuq loy holati’. Tuproh yoʻl kechagi yomgʻirdan keyin b a l ch i h boʻlib holib-di. Bu ot qadimgi turkiy tildagi 'namlan-’, 'suvlan-’ maʼnosini anglatgan ba:l- feʼlining bal- shakliga kuchaytirish maʼnosini ifodalovchi -chï qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan shaklidan -q qoʻshimchasi bilan yasalgan (Devon, I, 434); keyinchalik oʻzbek tilida a un — lisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik bel-gisi yoʻqolgan: (bal- + chï = balchï-) + q = balchïq > bälchiq.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]

Maʼnosi[tahrirlash]

1 Yogʻingarchilikdan yoki suv bosgandan keyin hosil boʻladigan suyuq, yopishqoq loy.◆  Gavhar balchiqqa tushgani bilan qimmati oʻzgarmas. Maqol.◆  Oltin balchiqda ham oltin. Maqol.◆  sht Ustma-ust yoqqan bahor yomgʻirlari yoʻllarni balchiq qilib yubordi. P. Qodirov, Yulduzli tunlar.

2 Suv havzalari (ariq, daryo, hovuz, koʻl-lar) tagiga choʻkkan loy qatlami.◆  Bilsangiz, buhovuzda balchiq yoʻq, Nazar ota. M.M.Doʻst, Lolazor.◆  Qumrini chiqarib olishi bilan Qamchining oʻzi ham balchiqqa botib qoldi. H. Gʻulom, Mashʼal.

3 koʻchma Ogʻir sharoit; qiyinchilik.◆  Vaq-ti kelganda, jiyan, doʻstlar qoʻltigʻingga kirib, balchiqdan tortmaydilar. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Men balchiqda yotgan bir ayolni halollab olib, savob uchun qoʻl choʻzsam, hech boʻlmaganda xudodan qaytar, deb oʻyla-gandim. K. Yashin, Hamza.

4 koʻchma Notoʻgʻri, nomaqbul turmush tar-zi; jaholat.◆  Bolalikning musaffo dunyosidan chiqib, balchiqqa botganlar kimlar? Kim-larning farzandlari? "UTA". Muhiddin mingboshidan tortib qishloq qozilarigacha haftalab shu yerda aysh-ishrat balchigʻiga botib yotishmasmidilar?\. Shams, Dushman.

</a>Balchiqqa qormoq (yoki botirmoq) Bi-

rovni hadsan tashqari yomonlamoq, birovga nohaq tuhmat qilmoq.◆  Raiyat oldida ulamo-larni balchiqqa qorib bulgʻash yaxshimi? S. Siyoyev, Avaz.◆  Xudo koʻrsatmasin, bir yomon-lashga tushsak, urib qulogʻigacha balchiqqa botirib yuboramiz. S. Nurov, Narvoy.

Sinonimlari[tahrirlash]

Antonimlari[tahrirlash]

БАЛЧИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari[tahrirlash]

Ruscha ru

balchiq
жирная, глинистая грязь; ил; ◆ balchiqqa botmoq завязнуть в грязи; ◆ balchiq bilan davolash грязелечение.