balqimoq

Oʻzbekcha (uz)

balqimoq I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bal-qi-moq

Etimologiyasi

BALQI- I ’yorqin nur tarat-’, ’porla-\ ’yarqira-’ (koʻtarinki). Uni endi balhigan huyosh nurga chulgʻab kuzatib hoʻydi (Egam Rahim). Bu feʼl qadimgi turkiy tildagi yorugʻlikni ifodalovchi bal tasvir soʻ— zining —q qoʻshimchasini olib kengaygan shaklidan (ЭСТЯ, II, 57) -ï qoʻshimchasi bilan yasalgan; oʻzbek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (bal + q = balq) + ï = balqï- > bälqi-.

BALQI- II ’koʻpchi-’, 'koʻtaril-'. Choʻyan erib, si— mobday b a l h i d i. Bu feʼl qadimgi turkiy tildagi ’doʻng’, ’turtib chiqqan jism’ maʼnosini anglatgan bal otidan (ЭСТЯ, II, 53) -qï qoʻshimchasi bilan yasalgan; oʻz — bek tilida a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: bal + qï = balqï- > bälqi-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yorqin nur sochib jilva qilmoq; nurga toʻlmoq, yarqiramoq. Dala sutdek oydin, Nur qoʻynida balqib yotardi. E. Raimov, Ajab qishloq.◆  Quloch yoydi at-roflar, Ufq balqidi. A. Muxtor, Asarlar. ◆ Quchogʻida nur koʻtarib balqimoqda tong. A. Muxtor, Asarlar.

2 koʻchma Gullab yashnamoq, gul-gul yashna-moq, ravnaq topmoq.◆  Saodat oyday balqib, yoʻlakda paydo boʻladi. "Yoshlik".◆  Goʻroʻgʻlibek Hasanxonga qarasa, oyday balqib turibdi. "Gulnorpari". Shodlik bilan toʻlsin toʻr-tala ufq, Kulgi bilan balqsin bu qadim jahon. A. Oripov.

3 Barq urib koʻrinmoq, namoyon boʻlmoq. ◆ Komiljonning singlisi Shohida choʻzinchoq yuzli, koʻzlaridan samimiyat balqib tura-digan oʻn sakkiz yoshlardagi soʻzamol qiz edi. D. Nuriy, Osmon ustuni.◆  Sulton quvonch porlagan, mehr balqigan koʻzlari bilan Gul-chehrani kuzatar, iliq boqardi. M. Xay-rullayev, Hikoyalar.

4 koʻchma Roʻyobga chiqmoq, amalga oshmoq, namoyon boʻlmoq.◆  -Yoʻq, otajon! — dedi Shermat, — tinchlikni, hurriyatni, haqiqat oftobining balqib chiqqanini siz ham koʻra-siz! Oybek, Ulugʻ yoʻl.◆  Ey zamin, boʻshashma, dadil boʻl, balqi. Gazetadan. Osmon degan nimayu quyosh degan nimadir? Barchasidan ustunsan, oʻzing yasha, oʻzing balq! Gʻ. Gʻulom.

5 koʻchma Oʻziga maftun, rom qilmoq; boʻshashtirib yubormoq.◆  Oydayin barq urar aning jamoli, Odamni balqitar tegsa shamoli, Boysarining shunday qizi bor ekan. "Alpomish".

balqimoq II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bal-qi-moq

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Yumshoq, mayin holatga kelmoq; boʻshashmoq, koʻpchimoq.◆  Hovli xa-mirday balqigan, undan yengil bugʻ koʻtari-ladi. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Badanlari mumdayin balqib ketdi. "Oysuluv".◆  ..yerlar qoʻrgʻoshinday balqib ketgan. "Yusuf va Ahmad".

Sinonimlari

balqish

Antonimlari

БАЛҚИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

balqimoq balqimoq

Tillar

• Turkcha: parlamak

Ruscha _ru

balqimoq
1 блестеть, сверкать, сиять; quyosh balqidi солнце засияло (взошло); uning yuzida kulgi balqib turibdi на лице у неё сияет улыбка; Ishchi oʻgʻli, shuhratingdan, Balqisin roʻyi jahon (Ћамза) Пусть от славы твоей, сын рабочего, засияет весь мир;
2 плавиться (от жара);
3 подниматься, вздыматься; колыхаться.