belbogʻ
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]bel-bogʻ
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]BELBOGʻ ’belga bogʻlanadigan chorburchak mato’, ’qi-yiq’. Kimda chorbogʻim qolur, kimda belbogʻim qolur? (Chustiy). Bu qoʻshma ot qadimgi turkiy tilda bel bagʻï birikmasining bir soʻzga birlashuvi bilan yuzaga kelgan, keyinchalik egalik qoʻshimchasi talaffuz etilmay qoʻygan (ДС, 93); oʻzbek tilida a unlisi â unlisiga al— mashgan: bel bagʻï > belbagʻï > belbagʻ > belbâgʻ.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Belga bogʻlanadigan, toʻrt-burchak roʻmol shaklidagi gulli yoki gulsiz, chetlari tikilgan mato parchasi; qiyiq, qi-yiqcha.◆ Shohi belbogʻ. m Nozim Zuhraning boshini asta silab, oʻz koʻz yoshini belbogʻi uchiga artdi. "Guldasta".◆ U doʻppisining jiyagini qaytarib, shohi belbogʻ bilan bogʻlab olgan edi. K. Yashin, Hamza.
2 Umuman belga belbogʻ kabi bogʻlanadigan narsa. [◆ Sharofat: ] Eshigimizga uvada toʻnu chshvir belbogʻ bilan kelgan eding. -Nima bilan chiqib ketdim? /dedi Sidiqjon]. A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.
3 Har narsaning oʻrta belidan oʻtgan faraziy chiziq yoki halqa; ekvator.◆ Endi biz Yerning belbogʻidan oʻtdik, Janubiy yarim-sharga kirdik. H. Hasanov, Ekvatordan oʻt-ganda.◆ Bu yerdan oʻtibdi yerning belbogʻi, Beqasam toʻn demak bu rangin diyor. A. Oripov.
4 koʻchma Quvvat, mador, koʻmakdosh.◆ Oshnam — belbogʻim. "Qanotli soʻzlar".◆ -Nega tashlab ketaman buni, — dedi kampir, kelinning soʻzini rad qshshb, — Belimning belbogʻi endi bu. I. Rahim, Chin muhabbat.◆ Men boraman elimga, alla, bolam, Belbogʻlar bergin be-limga, sia. "Boychechak".
- Belboqqa yolchimaslik Boyimaslik, biri ikki boʻlmaslik. Boʻzchi belboqqa yolchimas.
kulol — moʻndiga: eshitganmisan? Oybek, Tanlangan asarlar. Vodoprovod bor-u, boʻzchi belboqqa yolchimas degandek.. Qoratepa, Pan-jikent koʻchalaridagi kranlarda suv yoʻq. "Mushtum". Belbogʻ yechilmay Qiyinchi-liksiz, tezda.◆ Siz tikilgan ish belbogʻ yechilmay bitadi. Hammaga qorongʻi boʻlsa ham, menga ayon. Hamza, Tanlangan asarlar. Be-lingda belbogʻing bormi? Yigitmisan? Yigitlik gʻururing bormi? [◆ Xonzoda Gʻo-firga:\ Belingda belbogʻing bormi? Qanday sharmanda, xudo urgan erkaksan? Hamza, Boy ila xizmatchi.◆ Odamlarni hasharga aytib qoʻydim. Belida belbogʻi bori kelaveradi. Oʻ. Hoshimov, Ikki eshik orasi.
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]БЕЛБОҒ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.