bigiz

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bi-giz

Etimologiyasi

BIGIZ 'poyabzaldoʻzlarning igna uchli, yogʻoch sopli metall asbobi’. ◆ Avval charmni bigiz bilan teshib, keyin ikki tomonidan igna suqib tikar edi. Bu ot asli qadimgi turkiy tildagi ’nayza’, ’oʻtkir narsa’ maʼnosini anglatgan bi otidan (ДС, 97) -gi qoʻshimchasi bilan yasalgan feʼlga -z qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan (ЭСТЯ, II, 131): (bi + gi = bigi-) + z = bigiz.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Poyabzaldoʻzlarning koʻnni, terini teshish uchun ishlatadigan yogʻoch sopli, nina uchli metall asbobi.◆  Hunari yoʻq kishidan Bigizi bor yamoqchi yaxshi. (Maqol) ◆ Usta pichoqqa yolchimas, etikdoʻz — bigizga. (Maqol) ◆  Chol bigiz bilan tasmani teshar-kan, murtida kulib qoʻydi. ("Yoshlik")

2 Nayzadek, ninadek uchli, ingichka narsa. ◆ Yuragi bigiz sanchilganday ogʻridi. "Sharq yulduzi".◆  Oq qayinga suyanib, maxorka chekib turgan.. bigizmoʻylov yigit sahnadan aslo koʻz uzmadi. A. Muhiddin, Otash qalbli qiz.

3 Nishtarday oʻtkir, achchiq soʻz, taʼna; koyish.◆  [Ioʻlchi.] Andak insof kerak, uyat kerak. Cholning mehnatda chirigan koʻksiga bigizni qadayvermang! Oybek, Tanlangan asarlar.

Barmoqni (yoki qoʻlni) bigiz qilmoq q. barmoq I. Tili bigiz Achchiq soʻzli; badjahi, qahrli.◆  Ne-ne tili bigiz kelin-aymoq, er qilib, erga yolchimagan qizlar borki, eshik qolib tuynukdan zahrini sochib ketadi. Shuhrat, Umr pogʻonalari.

Antonimlari

БИГИЗ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

OʻTIL

Ruscha _ru

bigiz
1 шило;
2 перен. злобно-насмешливое, язвительное слово, упрёк; ◆ 

• qoʻlni bigiz qilmoq указывать пальцем, тыкать пальцем (на кого-что-л. или в кого-что-л.).