birdan

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bir-dan

Etimologiyasi

BIRDAN 'kutilmaganda tez’, ’qoʻqqisdan’. Ertalab o i r d a n kuchli shamol hoʻzgʻalib, yomgʻir yogʻdi. Bu soʻz bir sonining -dän chiqish kelishigi qoʻshimchasini olgan shakli boʻlib, shu shaklida oʻzgarmas holda ravishga koʻch-gan: bir + dän = birdän. Bu ravish -i egalik qoʻshimcha-sini va -gä joʻnalish kelishigi qoʻshimchasini olgan shaklda ham ishlatiladi (Bu grammatik qoʻshimchalar oʻz-garmaydi): birdän + i + gä = birdänigä.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

rvsh. 1 Kutilmagan, xayolga kel-magan vaqtda; toʻsatdan, qoʻqqisdan.◆  Barmoq saraklatib, soʻzga ogʻiz juftlashi bilan, birdan yoʻtali tutdi. A. Obidjon, Akang qaragʻay Gulmat.◆  Mamlakat Sanjarga qarab turib, birdan mehri tovlanib ketdi. Oʻ. Usmonov, Sirli sohil.◆  Bu uning qalbida birdan uygʻonib ketgan otalik tuygʻusi edi. P. Qodirov, Yulduzli tunlar.

2 Ayni bir vaqtda, baravar.◆  Ikkisi [Oftob oyim va Kumush] ham sachrab, Qu-tidorga qaradilar-da, birdan soʻradilar: -Nima, qanday sir? A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Hali mashinaning qorasi koʻzdan oʻchmasdan, birdan ikki samolyot paspiandi. Oybek, Quyosh qoraymas.

3 Bir yoʻla, birvarakayiga.◆  -Ha, ham-masini.. birdan olma, — sekin gapirdi Esh-voy, — bir boʻlagini ol. Oybek, Tanlangan asarlar.◆  U [Bobur] chorbogʻ chetidagi yalang-likdan boʻz otni choptirib chiqdi-yu, birdan jilovini qoʻyib yubordi. P. Qodirov, Yulduzli tunlar.

4 Darrov, tezda.◆  Foziljonning yuzidagi iljayish birdan gʻazabga aylandi. S. Zunnunova, Koʻk chiroqlar.◆  Birdan osh va oshni

18-Oʻzbek tilining izohli lugʻati

qatiqlash bahsi hammaning esidan chiqdi. A. Qodiriy, Gʻirvonlik Mallavoy.◆  Koʻzlari birdan jiqqa yoshga toʻldi. U. Hoshimov, Qalbingga quloq sol.

Antonimlari

БИРДАН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Turkcha: aniden

Ruscha _ru

birdan
= birdan(iga).