boʻyinturuq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻ-yin-tu-ruq

Etimologiyasi

BOʻYINTURUQ ’ish hayvoni boʻyniga kiydirila — digan omoch abzali’, ’xomut’. Targil hoʻkizning b oʻ -ö inturugʻi eskirib ketdi. Bu soʻz boyun otiga -turuq qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan deyiladi (ЭСТЯ, II, 182). Asli bu soʻz boyun turuq birikmasining bir soʻzga birlashuvi bilan hosil qilingan; turuq oti tur-feʼlidan -uq qoʻshimchasi bilan yasalgan: boyun turuq = boyunturuq. Oʻzbek tilida ikkinchi boʻgʻindagi u unlisi i unlisiga almashgan: boyunturuq > boyinturuq. De — vonda bu soʻz boyinduruq shaklida keltirilgan (Devon, III, 194), bunda n undoshining taʼsiri bilan t undoshi d undoshiga almashgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 q. x. Omochning ish hayvoni boʻyniga taqiladigan qismi.◆  Qayoq-dandir Qoʻshoq paydo boʻldi. Qoʻlida bir toʻp kanon va bitta boʻyinturuq bor edi. H. Shams, Juvoldiz.◆  Hoʻkizning gardaniga koʻzi tushdi: qoramtir junlar tagida teri koʻrinib turardi — boʻyinturuqning oʻrni bu. III. Xolmirzayev, Ogʻir tosh koʻchsa.

2 koʻchma Jabr-zulm, asorat, ogʻir mehnat. Mustamlakachshshk boʻyinturugʻi. n U ikki yarim yil boyning boʻyinturugʻini sudradi. Nima oldi!Oybek, Tanlangan asarlar.◆  Umr-bod omoch-boʻyinturuqni oʻz gardanida tor-tishning azobini kechirgan dehqonlar koʻp. S. Ahmad, Saylanma.

Antonimlari

БЎЙИНТУРУҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

boʻyinturuq

OʻTIL

Ruscha _ru

boʻyinturuq
прям. и перен. ярмо.