boʻyra

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

boʻy-ra

Etimologiyasi

BOʻYRA Bu ot ТжРСda buryo (buryo) shaklida keltirilib, 'kamishdan toʻqilgan toʻshama' maʼnosini anglatishi aytilgan (87); OʻTILda boʻyra oti “F-t” taʼkidi bilan buryo (buryo) shaklida ham keltirilib, 'tozalangan qamish choʻpidan toʻqilgan toʻshama' maʼnosini anglatishi aytilgan (I, 160). ПРСda bu ot [buriyä] shaklida keltirilib, 'toʻshama', 'qamish' maʼnolarini anglatishi taʼkidlangan (74). Asli 'qamish' maʼnosi birinchi, 'qamishdan toʻqilgan toʻshama' maʼnosi ikkinchi (hosila) maʼno deyish toʻgʻri. ПРСning ^ShU sahifasida buri oti ham keltirilib, "truba, trubka; kamïsh" maʼnolarini anglatishi aytilgan; maʼnolar bu yerda ham teskari siralangan. Buri oti asli 'uzunasiga ikkiga kes-' maʼnosini anglatadigan buridan feʼlining (ТжРС, 85) bur hozirgi zamon asosiga teng boʻlib, -i qoʻshimchasi bilan (ТжРС, 542) hosil qilingan. ПРСda keltirilgan buriya oti asli buri hozirgi zamon asosidan -o qoʻshimchasi bilan (ТжРС, 543) yasalgan; i va o tovushlari oraligʻiga y tovushi kiritilgan (Qiyos qiling: giri + a -> girya: ТжРС, 543); shundan keyin i tovushi aytilmay koʻygan: buri + o buriūo —> burūo. Oʻzbek tiliga oʻzlashtirishda u tovushi oʻ tovushiga, o tovushi a tovushiga almashgan, ry tovushlari oʻrin almashgan-burio-* boʻryo -* boʻyra. Bu ot Yurgan - daryo, oʻtirgan - boʻūra hikmati tarkibida qofiya talabi bilan boʻyro shaklida ham aytiladi.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

\f. Ljjj — boʻyra, bordon; qa-mish

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

Tozalangan qamish choʻpidan toʻqilgan toʻshama.◆  Eslaringizdami.. Zokirxoʻja qas-soblar gilam ustida oʻtirganda, biz oʻti-rishga boʻyra ham topolmas edik. P. Tursun, Oʻqituvchi.◆  Gadoyboy boʻyraga chordona qurib oʻtirdi-da, fotiha qildi. H. Gʻulom, Feruza. ◆ Tolzordagi tepasi boʻyra bilan yopilgan yozlik choyxonada odam uncha koʻp emasdi. S. Ahmad, Saylanma.

Bir boʻyra 1) eni-boʻyi boʻyra hajmicha keladigan.◆  Bir boʻyra yer. n ..uyning orqa devori bir boʻyra eni kesib tushirshggan boʻlib, qorayib koʻrinardi. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.◆  Bir boʻyra yerning pichani oʻrib olinsa, bir mashina chiqaveradi. M. Ahmadjonov, Balli, zarbdorlar!◆  Rixsixon bir boʻyra^ina yerga ekilgan piyozni oʻtoq qilayotgan edi. S. Zunnunova, Goʻdak hidi; 2) bir boʻyraning ustiga joy boʻladigan.◆  Bir boʻyra sholi. Boʻyra puli tar. Eski maktablarda talabalar oʻtiradigan boʻyralarni yangilash uchun vaqgi-vaqti bilan ota-onalardan olingan pul.◆  -Chogʻimda, payshanba puli ham, supurgi puli ham, boʻyra puli ham olmasa kerak. Yo olarmikan-a? - Yoʻgʻ-ye, oʻlibdimi! M. Ismoiliy, Fargʻona t. o.◆  Hozirgi eski maktablarimizda bolalar har payshanba non yoki nonning pulini olib boradilar. Bundan boshqa boʻyra puli, koʻmir puli., ham bor. Oybek, Tanlangan asarlar.

Antonimlari

БЎЙРА. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

boʻyra

Ruscha _ru

boʻyra
камышовая плетёнка, циновка; ◆ ~ puli ист. плата за обновление циновок (на которых сидели ученики в старометодных школах); ◆ ~ choʻp обломок камышинки из циновки.