burchak

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

bur-chak

Etimologiyasi

BURCHAK ’ikki narsa tomonining kesishgan kichik qismi’. Hovlining ichkari chap burchagiga osh— xona hurilgan. Bu soʻz eski oʻzbek tilida burch otidan kichraytirish maʼnosini ifodalovchi -(a)k qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (ЭСТЯ, II, 274; КРС, 162); keyin — chalik a unlisi ä unlisiga almashgan: burch + ak = bur-chak > burchäk.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 mat. Bir nuqtada kesishgan ikki chiziq (yoki nur) hosil qiladigan ora-liq, tekislik; shunday tekislik turli hodisalar oʻlchovi sifatida.◆  Burchak daraja-lar bilan oʻlchanadi. Toʻgʻri burchak. Oʻtmas burchak. Oʻtkir burchak. Burchak boshi. Moʻljal-ga olish burchagi. Kemaning kursdan ogʻish burchagi. Nurning tushish burchagi qaytish burchagiga teng.

2 Narsalarning tomonlari, qirralari kesishgan joy; burch. Daftarning burchagi. Stolning burchagi. tsh Toʻrt burchagiga koʻk, binafsha, shaftolirang ipaklar bilan gullar tikilgan. Oybek, Quyosh qoraymas.

3 Xona, bino, hovli va sh. k. ning ichki devorlari tutashgan joyi va uning atrofi. ◆ Hovlining burchagi. Ayvonning burchagi. Qoʻrgʻonning burchagi. m U koʻzlarini burchakka tiqkanicha, qimirlamay oʻtirardi. S. Zunnunova, Olov. Men hujraning burchagida turgan qanordagi somon ustiga chiqib, dong qotibuxlab qolibman. Gʻayratiy, Unutilmas kunlar. Kampirning amru farmoni bilan uyning yetti burchagiga yetti sham yoqildi. X. Toʻxtaboyev, Shirin qovunlar mamlakati.

4 Koʻchalar, yoʻllarning kesishgan joyi; muyulish, muyush.◆  Bizniki mana shu burchak-dagi eshik. A. Qodiriy, Oʻtgan kunlar.

5 koʻchma Chekka, chekka yer, taraf, tomon; ovloq, panajoy. Dunyoning u burchagiga borishga roziman. S. Ahmad, Ufq. Togʻning har burchagi va yonbagʻridan aks sado kelib, darani larza-ga keltirdi. S. Ayniy, Doxunda.◆  Har zumda dunyoning burchaklariga Xabarlar joʻnaydi qator va qator. A. Oripov, Yillar armoni. ◆ Hasanni Safarqul bir burchakka olib borib, nima xususidadir u bilan gaplasha boshla-ganida, Qutbiya uchun tinch nafas olishga, ozod gapirishga fursat topildi. S. Ayniy, Qullar.◆  Shu choqqacha qaysi burchakda mogʻor bosib yotgan edingiz? A. Qahhor, Qoʻshchinor chiroqlari.

6 Sanoq sonlarga qoʻshilib, qoʻshma soʻzlar yasaydi, maye.,◆  uchburchak, toʻrtburchak, besh-burchak.

Antonimlari

БУРЧАК. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

• Turkcha: açı

Ruscha _ru

burchak
угол, уголок; // угловой; ◆ toʻgʻri burchak прямой угол; ◆ oʻtkir burchak острый угол; ◆ oʻtmas burchak тупой угол; ◆ burchakning uchi вершина угла; ◆ chor burchak см.◆  chorburchak; burchak chiqarmoq выводить угол; ◆ burchak tezligi спец. угловая скорость; ◆ respublikamizning hamma burchaklaridan со всех концов нашей республики.