chaqnamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chaq-na-moq

Etimologiyasi

CHAQNA— ' yorqin nur soch—', ' chaqindek yalt et—'. Bu chiroqlar turli-tuman edi: ularning ichida .. ch a q n a b t u r g a n i qam, xirasi ham, oqi ham, qizgish tusdagisi ham bor edi (Sharof Rashidov). Bu feʼl eski oʻzbek tilidagi chaq— feʼlining ' olov uchquni chiqar—' maʼnosidan -(ï)n qoʻshimchasi bilan yasalgan otga —a qoʻshimchasini qoʻshib yasalgan; keyinchalik ik — kinchi boʻgʻindagi tor unli talaffuz qilinmay qoʻygan, a unlilari ä unlilariga almashgan: (chaq— + ïn = chaqïn) + a = chaqïna— > chaqna— > chäqnä—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Yorqin nur, olov uchqunlari sochmoq. ◆ Zargarov sahroda yashin chaqnagan tunlarni yaxshi koʻrar.. edi. A. Muxtor, „Boʻronlarda bordek halovat.“ ◆ Quyosh dam bulut orasiga kirib, dam keskin yaltirab chaqnardi. Oybek, „Navoiy.“

2. Yarqiramoq, yalt-yalt etib tovlanmoq; yaltiramoq. ◆ ..xuddi shu payt Muqaddas ham qaradida, sadaf tishlarini chaqnatib, bir kuldi. O. Yoqubov, „Muqaddas.“ ◆ Koʻzlari hamon kulgidan chaqnab turardi. "Saodat". ◆ Choʻqqilarning qil uchi xuddi qilich damidek chaqnab turibdi. S. Ahmad, „Jimjitlik.“

3. Yorishmoq, yop-yorugʻ boʻlmoq. ◆ U [Komil] toʻgʻri uyga kirib.. elektrni yoqib yubordi. Yasogʻliq xona chaqnab ketdi. Oybek, „O.v. shabadalar.“ ◆ Tuynukdan nur tushib, xonaning bir burchi chaqnab ketdi. "Yoshlik".

4. Aks etmoq; namoyon boʻlmoq, ifodalanmoq, bilinmoq (nigoh, koʻz qarashga nisbatan). ◆ Nigohida nafrat chaqnab, beixtiyor kaftini peshonasiga bosdi. S. Yunusov, „Kutilmagan xazina.“ ◆ Olazarak koʻzlarida faqat tashvish va hadik chaqnardi. F. Musajonov, „Himmat.“

5. koʻchma Yashnamoq, gul-gul ochilmoq; yosh va chiroyli koʻrinishga ega boʻlmoq. ◆ ..Skameykada oʻtirgan ona hali zamon qizining chaqnab, togʻ kiyigidek oʻynoqlab chiqishini kutardi. Mirmuhsin, „Umid.“ ◆ Chaqnab yurgan chogʻi yuzlari naqsh olmaday boʻlib turar, endi.. oʻzini yoshligidagiday koʻrgisi kelar.. edi. "Yoshlik". ◆ Shu qiyofada [Qobul Komilovich] xushqad yigitlarday chaqnab koʻrinardi koʻzga. J. Abdullaxonov, „Xonadon.“

6. koʻchma Joʻsh urmoq, tugʻyonga kelmoq. ◆ Yuragingda chaqnasin faqat Yorugʻ xayol, samoviy oʻtlar. A. Oripov.

Oyogʻidan oʻt chaqnamoq Shaxdam, epchil, abjir boʻlmoq. ◆ Yigit degan argʻumoqday oʻynoqlab, oyogʻidan oʻt chaqnatib yurishi kerak. S. Siyoyev, „Otliq ayol.“ Tuyogʻidan oʻt chaqnamoq (ot, toyga nisbatan). Tez va yengil chopadigan; uchqur. ◆ Uch yoshga kirganida, [Qora Jayron] bulutga sakraydigan, tuyogʻidan oʻt chaqnaydigan ot boʻldi. S. Ahmad, „Jimjitlik.“

Antonimlari

ЧАҚНАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

chaqnamoq chaqnamoq

Tillar

• Turkcha: parlamak

Ruscha _ru

chaqnamoq
1 сверкать, блестеть, гореть; chaqmoq chaqnadi блеснула (сверкнула) молния; gugurt chaqnadi вспыхнула спичка; [Komil] timirskilab elektrni yoqib yubordi. Yasogʻliq xona chaqnab ketdi (Ойбек, «О. в. шабадалар») [Камиль] наощупь включил свет. Убранная комната засверкала; koʻzlari chaqnadi его глаза загорелись;
2 блистать (молодостью, красотой), расцветать.