chevar
Oʻzbekcha (uz)[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari[tahrirlash]
che-var
Aytilishi[tahrirlash]
Etimologiyasi[tahrirlash]
CHEVAR 'oʻz ishining mohir ustasi'. Barakalla, ch ye v a r i m, balli, himmatli qizim (Quddus Muham-madiy). Bu sifat asli qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, 'biror ishni chaqqon va sifatli bajar—' maʼnosini anglatgan chäbä— feʼlidan —r qoʻshimchasi bilan yasalgan: keyinchalik b undoshi v undoshiga, bi — rinchi boʻgʻindagi ä unlisi ye unlisiga almashgan: chäbä— + r = chäbär > chävär > chevär. ТРСning 105- betida chaba soʻzi berilib, 'usileniye', 'staraniye' maʼnosini ang — latishi aytilgan va bu soʻzdan yasalgan chabala— chabala-ma soʻzlari ham keltarilgan. КРСning 853- betada cheber soʻzining maʼnolari 'iskusnaya masterida', 'master', 'iskusnïy' tarzida izohlanib, shu soʻzdan yasalgan che-berte— ('deystvovat osmotritelno, umelo'), cheberlik (' iskustnost v rukodelii, masterstvo') soʻzlari ham keltarilgan. Turkiy tillar boʻyicha tuzilgan lugʻatlar-dan koʻrinib turibdiki, chevär soʻzi asli 'chaqqon' maʼnosini anglatgan: shu nuqtayi nazardan bu soʻzga DSda berilgan izoh ('krasivïy', ' krasaveŋ ’) qadimgi turkiy yozma yodgorliklarni notoʻgʻri tushunish nataja— sida .voqe boʻlgan deb oʻylash mumkin (142- bet).
Chevär soʻzining yasalishiga asos boʻlgan chäbä— soʻzi ham aslida yasama: bu soʻz oxiridagi — ä qismi feʼl yasovchiga teng. Bu qoʻshimcha qoʻshilgan chäb qismi esa 'chaqqonlik' maʼnosini anglatgan soʻz boʻlib chiqadi. Bu soʻz oʻzbek tilidagi chäp ber— iborasi tarkibida saqla-nib qolgan. Shunday maʼnoni anglatuvchi soʻz oʻzbek ta — lida mustaqil ishlatilmay, uning asl maʼnosi uqilmay qoʻygan. Shuning oqibatida bu soʻz OʻTILda tojikcha chap soʻzi izohlangan maqolaga kiritab yuborilgan (355- bet).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari[tahrirlash]
Maʼnosi[tahrirlash]
1 Kiyim-bosh yoki kashta ti-kishga usta ayol, mohir tikuvchi. ◆ Mana shu chevar qizlar xaridorgir mahsulot tayyor-lashadi. "Saodat" .
2 koʻchma Oʻz ishining mohiri, ustasi; uddaburo. ◆ Paxtalar vatanining asl chevari — Paxta dalasining qiz-juvonlari. Gʻ. Gʻulom.
Sinonimlari[tahrirlash]
Antonimlari[tahrirlash]
ЧЕВАР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.