chilparchin

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chil-par-chin

Etimologiyasi

CHILPARCHIN: chilparchin boʻl- , chilparchin qil- feʼllari tarkibidagi bu qism 'qirq' maʼnosini anglatadigan chil sanoq soni bilan (ТжРС, 442) parchin qismidan tuzilgan; parchin qismi 'boʻlak', 'qism' maʼnosini anglatadigan [parche] otiga (ПРС,86) -n qoʻshimchasini (ТжРС, 543) qoʻshib hosil qilingan; shunga koʻra chilparchin 'qirq boʻlakka ajralish', 'boʻlak-boʻlak boʻlib ketish' maʼnosini anglatadi (OʻTIL, II, 368).
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

[f. - qirqqa

boʻlingan, parchalangan] rvsh. Parcha-parcha, mayda-mayda; chil-chil.

Chilparchin boʻlmoq 1) parcha-parcha boʻlmoq, chil-chil boʻlmoq. ◆ Oyna chilparchin boʻldi. m ◆ Shavkat hozir eng yuqori qavatda, yerdan judayam balandda ekanliklarini, bu yerdan yiqilgan odam chilparchin boʻlishini oʻyladi. Q. Kenja, Togʻ yoʻlida bir oqshom; 2) koʻchma maxv boʻlmoq, tilka-pora boʻlmoq; yoʻq boʻlmoq, yoʻqqa chiqmoq. ◆ Yov chilparchin boʻldi. Dushmanning qora niyatlari chilparchin boʻldi. n ◆ Boʻriyevning qurilishni oʻpirilishdan chi-qarishga qaratilgan dadshch loyihasi.. chilparchin boʻldi. A. Muxtor, „Tugʻilish; 3) ozor chekib, ranjib, ezilib pora-pora boʻlmoq, sadpora boʻlmoq“ . ◆ Nafisaning qalbi birpas-da chilparchin boʻldi. Sh. Gʻulomov, „Yorqin ufkdar“ . Chilparchin qilmoq 1) parcha-parcha, chil-chil qilmoq, sindirmoq. ◆ Buxoroning Samarkand darvozasi ham chilparchin qilinib, yoʻl chetlariga uloqtirilgan. Sh. Toshmatov, Erk qushi; 2) koʻchma maxv etmoq yoʻq qil-moq. ◆ Dushman chilparchin qilindi; 3) koʻchma ozor bermoq, qattiq ranjitmoq. Ortiq shu bir ogʻiz gap bilan uning koʻnglini chilparchin qilib tashlaganini sezdi. M. Mansurov, Yombi; 4) koʻchma toʻsatdan taʼsir qilib, tar-qatib yubormoq; yoʻqqa chiqarmoq. ◆ Nargis-xonning jarangdor ovozi xayolimni chilparchin qilib yubordi. "Sharq yulduzi" .

Antonimlari

ЧИЛПАРЧИН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

chilparchin
вдребезги; ◆ ~ boʻlmoq 1) разбиться вдребезги, разлететься на мелкие кусочки; 2) быть разбитым в пух и прах; ◆ yov ~ boʻldi враг был разбит в пух и прах; 3) быть проваленным; ◆ majlisda loyihasi ~ boʻldi на собрании его проект был провален; 4) перен. быть разбитым, испытать душевные муки; ◆ Nafisaning qalbi bir pasda ~ boʻldi (Ш. Ѓуломов, «Ёрќин уфќлар») Сердце Нафисы в миг было разбито; ◆ ~ qilmoq 1) разбить вдребезги; 2) разбить в пух и прах, совершенно уничтожить; 3) разнести, провалить; 4) перен. разбить (душу, сердце).