chimchilamoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

chim-chi-la-moq

Etimologiyasi

CHIMCHILA— 'tananing jindek qismini barmoq-lar bilan bir necha marta biroz qis—'. U hizning bur— nini asta chimchilab, hulogidan choʻzib jigiga tegdi-da, .. (Oybek). Bu soʻz qadimgi turkiy tilda mavjud boʻlib, ' burma hosil qil—¹ maʼnosini anglatgan chïm- feʼlining eski oʻzbek tilida ' biroz¹ maʼnosini ifodalovchi -chï qoʻshimchasi bilan hosil qilingan shaklidan 'takror' maʼnosini ifodalovchi —la qoʻshim-chasi bilan hosil qilingan [КРС, 887: chïmchïla— 1. 'odipat (neskolko raz)', 'uvdipnut']; keyinchalik a unlisi ä unlisiga almashgan, ï unlilarining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: (chïm— + chï = chïmchï—) + la = chïmchïla- > chimchilä—.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tananing biror yeri-ni barmoqlar bilan qisib olmoq (koʻpincha jazolash uchun, baʼzan hazil tariqasida). Shoʻxchan koyinib, erining biqinlaridan chim-chilab, narigi xonaga olib chiqdi. M. M. Doʻst, Lolazor. ◆ -Axir kampirlarday tishlaring tushgan! — dedi Izatulla aka bolaning yuzi-ni qayta chimchilamoqchi boʻlib. N. Aminov, „Qahqaha“ . ◆ Fotima kelin atlasning bir che-tini chimchilab koʻrdi. Oʻ. Hoshimov, „Ikki eshik orasi“ .

2 koʻchma Achitmoq, jizillatmoq, jon-dan oʻtmoq (sovuq, shamol, izgʻirin va shu kabilar haqida). Izgʻirin izillab, yuz-koʻzni chimchi-laydi. S. Nurov, Narvoy. ◆ Sovuq quloq-bur-ningizni chimchilaboʻtadi. T. Qosimova, „Koʻn-gilli tasodif“ . ◆ Yomgʻir tomchilari bilan yuvil-gan havoning pokiza yellari badanini chimchilab oʻtadi, goh seskantiradi. Shuxrat, „Shi-nelli yillar“ .

3 koʻchma Gap bilan uzib olmoq, til te-gizmoq, kimsaning shaʼniga achchiq, qattiq ran aytmoq; koyimoq. -Hali xotinchangizni ham borib koʻrarsiz, — ◆ gap bilan chimchilab oldi u. "Yoshlik" .

Antonimlari

ЧИМЧИЛАМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

chimchilamoq
1 щипать, ущипнуть; ◆ yelkasini ~ ущипнуть за плечо;
2 щипать, пробирать (о морозе, ветре и т. п.); Quyosh charaqlab tursa ham, dasht izgʻirini qoʻlbetlarni chimchilaydi (Ш. Тошматов, «Эрк ќуши») Хотя солнце и светит, холодный степной ветер прощипывает руки и лица;
3 перен. ущипнуть, уколоть (словом, замечанием).