choʻqimoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

choʻ-qi-moq

Etimologiyasi

CHOʻQI- 'tumshuq bilan bir necha marta zarb ber-’. Qargʻa qargʻaning koʻzini choʻqimaydi (Maqol). Bu soʻz asli qadimgi turkiy tildagi choq- feʼlining (ДС, 153: choq- I) ’zarb bilan ur-’ maʼnosidan (КРС, 865: choktur-) eski oʻzbek tilida 'takror’ maʼnosini ifoda — lovchi —u qoʻshimchasi bilan hosil qilingan (КРС, 865: choku- II); keyinchalik u unlisi ï unlisiga almashgan, soʻngra ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: choq-+ u = choqu- > choqï- > choqi-.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Tumshuq bilan ilib olib yemoq. ◆ Joʻjalar don choʻqishmoqda. Mulla bil-ganini oʻqir, Tovuq koʻrganini choʻqir. Maqol . ◆ Patnisda toʻrtta kulcha, ikki bosh qizil chillaki va qush choʻqigan qandaydir bir bosh uzum bor edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Bir choʻqib, ikki qaraydi Juda ehtiyot-kor odam haqida.

2 Tumshuq bilan zarb bermoq (qush va parrandalarga nisbatan). ◆ Qargʻa qargʻaning koʻzini choʻqimaydi. Maqol . ◆ Burgut jon-holatda unga [latta-puttalar bogʻlangan xodaga] tashlanib, tirnoqlari bilan changallab choʻqirdi. Bu — dastlabki ov — mashq edi, albatta. "Yoshlik" .

Bir choʻqishda qochirmoq Ustun chiqmoq. ◆ Mulla Mamajon oʻz davrida yalqovlik bilan "Alif layli"dagi Abutanbalni bir choʻqishda qochiradigan kishi boʻlgan ekan. Gʻ. Gʻulom, „Ti-rilgan murda“ .

3 koʻchma Qoʻl uchi bilan chimdib, ozgina yemoq, yeb koʻrmoq, tatimoq. ◆ [Hoji va Hasa-nali] Soʻzlashmasdangina, lagandan birmuncha choʻqigan boʻldilar-da, qoʻl artdilar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

4 koʻchma s. t. Baland kelib, zoʻr chiqmoq; qattiq koyimoq, urishmoq. ◆ Oralarida zoʻr-zoʻr advokatlarni choʻqib tashlaydigan rah-barlari bor emish. Oybek, „Ulugʻ yoʻl“ .

Antonimlari

ЧЎҚИМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

choʻqimoq
клевать; ◆ don ~ клевать зерно; xoʻroz qoʻlimni choʻqib oldi петух клюнул меня в руку; choʻqib teshmoq продолбить клювом; choʻqimay qargʻa boʻlgan, oʻqimay mulla boʻlgan погов. не поклевав стал вороной, не учившись стал муллой; * bir choʻqishda qochiradi (букв. раз клюнет и обратит в бегство) в два счёта обставит; bir choʻqib ikki qaraydi разок клюнет и дважды осмотрится (об очень осторожном, осмотрительном человеке).