doʻng
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]doʻng
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]DOʻŊ ’tepa’,’umumiy sathdan yuqoriga koʻtarilgan yer’. U doʻngning ustiga chiqib, atrofga sin— chiklab qaradi. Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu ot asli töŋ tarzida talaffuz qilingan (ЭСТЯ, III, 280), eski oʻzbek tilida soʻz bosh — lanishidagi t undoshi d undoshiga almashgan (КРС, 199); hozirgi oʻzbek tilida ö unlisining yumshoqlik belgisi yoʻqolgan: töŋ > döŋ > doŋ.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 ot Yerning yoki biror narsaning birmuncha baland koʻtarilgan joyi; tepalik. ◆ Oʻgʻri — tun oshguncha, Boʻri — doʻng oshguncha.
- Maqol. n ◆ U doʻngga, bu doʻngga chiqib qaradi, ukasining qaysi tarafga qarab ketganini bilmadi. "Qunduz bilan Yulduz" .
2 sft. Boʻrtib chiqqan, koʻtarilgan, doʻm-paygan, qappaygan. ◆ Doʻng yer. Doʻng joy. Doʻng peshona. Doʻng qishloq. Qoʻchqor boʻlar qoʻzining peshonasi doʻng boʻlar. Maqol . ■■ ◆ Doʻng yerga oʻtirib, odatdagidek yana daryoga tikildi. Mirmuhsin, „Temur Malik“ . ◆ Doʻng peshona-sining pastki qirrasi ikkita yovvoyi baroq qosh bilan tamom boʻlardi. A. Muxtor, „Opa-singillar“ .
- Doʻng olmoq Engashtirib, dumbasiga tizza bilan tepmoq (turli oʻyinlarda).
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ДЎНГ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.