goʻr

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

goʻr

Etimologiyasi

GOʻR 'Kabr maʼnosini anglatadigan bu ot ПРСda [gur] shaklida (129), ТжРСda goʻr I shakpida (110), OʻTILda ham goʻr shaklida (I, 201) keltirilgan; demak, oʻzbek tiliga tojik tilidan olingan. OʻTILda bu ot katnashib tuzilgan juda koʻp birikmalar, hikmatlar keltirilgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (III-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

|0. jj£. — qabr

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻlikni koʻmish uchun qazilgan chuqur. ◆ Birovga goʻr qazisang, oʻzing yiqilasan. Maqol . ◆ Goʻringdan tutun chiqqur! Goʻringda chirigur! (qargʻish) m ◆ Toʻpa xolaning yonida ochiq goʻr gʻorga oʻxshab, allaqanday vahima taratib, qorayib turibdi. I. Rahim, „Ixlos“ .

2 Oʻlik koʻmilgan joy va shu yerda tiklangan tepacha; qabr; qabr ustiga qurilgan maqbara. ◆ Qayerga borasiz, Qulbobo? Ajalingiz yetsa, otamizning goʻri yoniga siz uchun katta bir sagʻana yasab, sizni eltib koʻmamiz. S. Ayniy, „Qullar“ .

Goʻr azobi Juda ham qiyin, mashaqqatli ish haqida. ◆ Yoʻl azobi — goʻr azobi. Maqol . Goʻr azobida Azob va mashaqqat bilan, katta qiyinchiliklar bilan. Goʻrdami ayn. goʻrnimi. Goʻriga gʻisht qalamoq Birovni orqavoratdan soʻkmoq, haqorat qilmoq, qoralamok. Goʻr-nimi Qayoqda deysiz, hech-da. ◆ Bu safar silab-siypab oʻtibdimi? — Goʻrnimi? Bir oyogʻi toʻrda, bir oyogʻi goʻrda yoki yoʻlidan goʻri yaqin Oʻlay deb turibdi, oʻlimi yaqin (oʻlimi yaqin boʻlib qolgan qari odam haqida). ◆ Bir oyogʻim toʻrda-yu, bir oyogʻim goʻrda, ajal degan roʻdapo eshikning tirqishidan moʻralab turibdi-yu, qolgan besh kunimga shukur qilmay, yana orzu-havas qilaymi, aylanay ovsin! A. Muxtor, „Opa-singillar“ . Ota goʻri qozixonami? Arzimagan ishga, narsaga \am shuncha gʻalva-janjalmi? ◆ \Hasan'.\ Turmasang turmassan. Shunga ham ota goʻri qozixonami! Men Zuhra bilan narigiuygaoʻtaman. N. Safarov, „Kimga toʻy, kimga aza“ . [Oʻz] goʻriga tortmoq Birovni oʻz jinoyatiga sherik qilmoq; oyogʻidan tort-moq. ◆ U, Olaxoʻjani oʻz goʻriga tortmay, oʻsha yoqda yoʻq boʻlib ketsa koshki edi. P. Tursun, „Oʻqituvchi“ . Qay(si) goʻrga s. t. Qayoqqa, qayerga.

- ◆ Qaysi goʻrga yoʻqolding, bachchagʻar! — oʻshqirdi Boboqulga qarab. — Oʻtni yoq. Bir piyoladan choy ichib, yoʻlga tushaylik! S. Anorboyev, Oqsoy. Qay(si) goʻrda s. t. Qayerda, qayoqda; qayerdadir. ◆ Ahmadjon aka! Qaysi goʻrda yuribsiz? Telefon qilmagan joyim qolmadi. A. Qahhor, „Ogʻriq tishlar“ . Qay(si) goʻrdan Qayerdan, qayokdan; qayerdandir. ◆ [Rokiya:\ Tur-gʻunboy — Farhodu, Muhabbat — Shirin edi. Qaysi goʻrdan bir xat keldi-yu, oralariga sovuqlik tushdi-qoldi. N. Safarov, „Hayot maktabi“ . Hammasi (yoki bari) bir goʻr Hammasi ham bir (xil), birdek, farqi yoʻq. ◆ -Koʻp oʻtmay, u meni yana boshqa joyga topshirdi. Bu boy dargohida oʻtgan hayotim eslashga arziydimi? Yoʻq. Hammasi bir goʻr edi, — dedi Hamroqul. H. Tursunqulov, „Hayotim qissasi“ . Har kimning goʻri boshqa Har kimning ixtiyori oʻzida, har kim oʻz bilganini qiladi. ◆ Karomat undoq boʻlib ketdi, indamadim; mayli, bunisiga ham bir nima demayman, har kimning goʻri boshqa, menga nima. A. Qahhor, „Qizlar“ .

GURGA.mog). s. 1 "Yaxshi", "ishqilib" maʼ-nolarida qoʻllanadi. ◆ U(yigit) ilkisatrof-ga nazar tashlab, yuragini birdan vahm bosdi: ne boʻronda qolibketmasa goʻrga edi. M. Mansurov, „Yombi“ .

2 Kesim tarkibida kelib, rozilik, istak va sh. k. maʼnolarni ifodalaydi. ◆ Foy-dasini bermasa ham goʻrga, sakkiz ming soʻmni qaytarsin. A. Qahhor, „Sarob“ . ◆ -Qariganda meni bir baloga giriftor etmasang goʻrga edi, — deya qichqirdi [Zohir shayx\. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

Antonimlari

ГЎР. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

goʻr
могила; гробница; Goʻri Mir (букв. гробница эмира) Гур-Эмир (гробница Тимура в Самарканде); ◆ ~ga kirmoq сойти в могилу умереть; ◆ bosh ~ga kirguncha до могилы, до самой смерти; ◆ ~gatiqmoq вогнать в гроб, довести до могилы; ◆ musofirning ~iday как могила скитальца (о заброшенном, запущеном месте); ◆ ~i bilan bir nur boʻlsin или ◆  ~ nurga toʻlsin (букв. пусть его могила будет полна света) мир его праху; ◆ bir oyogʻi toʻrda, bir oyogʻi ~da (букв. одной ногой он в красном углу дома, а другой - в могиле) ему уже не долго жить (о глубоком старце); ◆ ~ingda tikka turgur! (букв. чтоб тебе стать торчком в твоей могиле) бран. чтоб тебе перевернуться в могиле!; ◆ birovning ~iga gʻisht qalamoq угрожать кому-либо, ругать; трепать чьё-л. имя, поносить кого-либо в его отсутствие; ◆ yoʻl azobi - ~ azobi погов. дорожные муки всё равно, что муки в могиле; ◆ 

• ~ga 1) пусть, пусть уж; ладно, это уж куда ни шло; это бы ещё полбеды; ◆ qiynalsa ham ~ga, oʻqisa boʻldi пусть будет ему трудно, лишь бы учился; ◆ Unday boʻlsa-ku ~ga-ya ладно, если уж так; 2) хорошо, что …; ◆ ~ga-ye, kelib qoldingiz хорошо, что вы пришли; ◆ ~ga edi хотя бы, пусть (ладно) уж; хорошо бы; ◆ yomgʻir yogʻmasa ~da edi хорошо, если бы не было дождя; ◆ ~dami! где уж там! чёрта с два!; ◆ Bugunga boy ~da koʻnadimi! (Ћамза) Где уж там, разве бай согласиться на это!; ◆ qasi ~da? разг. где?; ◆ qaysi ~da eding? разг. где ты был?, где ты пропадал?, где тебя чёрт носил?; ◆ qaysi ~ga? разг. куда?; ◆ u qaysi ~ga yoʻqoldi? разг. куда он запропастился?; ◆ allaqaysi ~da разг. чёрт знает где, у чёрта на куличках; ◆ allaqaysi ~dan разг. чёрт знает откуда; ◆ bir ~ разг. всё одно, хрен редьки не слаще; ◆ ikkisi bir ~ разг. Оба они одинаковы, два сапога - пара; ◆ hammasi bir ~ всё одно, один чёрт, все они одинаковы.