hayf
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]hayf
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]arab. – adolatsizlik, nohaqlik va shundan yetgan ozor, alam;
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1. Arzimaslik, munosib emaslikni, achinishni bildiradi; attang, afsus, esiz. ◆ Churuk uyingga hayf shunday farishta! Oybek, „Ulugʻ yoʻl.“ ◆ Nima qilasiz surishtirib? Hayf maktab, hayf bularga sarf boʻlgan pul! P. Tursun, „Oʻqituvchi.“ ◆ Yoʻq, adras hayf, Raʼno, — dedi toʻnni tahiga solib [maxdum], — haligi boʻzni beraver! A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon.“
2. Tan olmaslikni, eʼtirozli munosabatni bildiradi. ◆ ..hatto koʻchalarda uni toʻxtatib, "hayf senga" deganlarning koʻpligini jigʻibiyron boʻlib gapirdi. Oybek, „Nur qidirib.“ ◆ Hayf shunaqa ovqatga.. axir menga ham kalla goʻshtidan qilingan ovqat keltirasanmi?! "Mushtum". ◆ Nima deyapsiz oʻzingiz?.. Kap-katta odam.. Hayf sizday oqsoqolga! P. Tursun, „Oʻqituvchi.“
- Hayf ketmoq Bekor, befoyda ketmoq. ◆ ..shuncha vaqti hayf ketganiga afsuslanib, yana shitob bilan yozishga kirishdi. X. Sultanov, „Onamning yurti.“ ◆ Afandi uning soxt-sumbatiga qarab turib: "Oʻn besh kundan keyin oʻlasan, dori hayf ketadi, — dedi." "Mushtum".
- Hayf koʻrmoq Biror narsaga loyiq, munosib hisoblamaslik, noloyiq topmoq. ◆ ..siz boʻlsangiz, benzinni hayf koʻrib yuribsiz. N. Safarov, „Katta karvon yoʻlda.“ ◆ Maynani boshdan-oyoq koʻzdan kechirib, oydek yosh juvonni eski-tuski kiyim-kechakda hayf koʻrdi. Sh. Toshmatov, „Erk qushi.“
- Hayf qilmoq kam qoʻll. Bekor ketkazmoq. ◆ Qizining bir yillik umrini hayf qilish onaga mumkin emasday koʻrinardi. P. Qodirov, „Uch ildiz.“
- Hayfi kelmoq Achinish bilan qaramoq, achinmoq. ◆ Maynaning bu ulugʻ, sodda kishilarning goʻshtsiz shavla, yogʻsiz non yeyishlariga hayfi keldi. Sh. Toshmatov, „Erk qushi.“
Sinonimlari
[tahrirlash]Antonimlari
[tahrirlash]ҲАЙФ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.