hordiq
Oʻzbekcha (uz)
[tahrirlash]
Oʻzbekcha (uz)Morfologik va sintaktik xususiyatlari
[tahrirlash]hor-diq
Aytilishi
[tahrirlash]Etimologiyasi
[tahrirlash]HORDIQ 'mehnat qilib, yoʻl yurib charchaganlik', ' charchoq'. Mana, vakillar ikki soatlik h o r d i h ch iharganlaridan keyin .. koʻchaga tomon harakat qildilar (Parda Tursun). Bu ot eski oʻzbek tilida harï— feʼlining (ЭСТЯ, 1, 161) -t ortgirma qoʻshimchasi
bilan hosil qilingan shaklidan -(ï)q qoʻshimchasi bilan 77an; keiinchalik ikkinchi boʻgʻindagi tor unli ta-laffuz qilinmay qoʻygan, r undoshi taʼsiri bilan t undoshi d undoshiga, shuningdek a unlisi â unlisiga almashgan, ï unlisining qatgiqlik belgisi yoʻqolgan-(qarï— + t = harït-) + Ïq = harïtïq > hartïq > qardïq > hârdiq. ^
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.
Maʼnoviy xususiyatlari
[tahrirlash]Maʼnosi
[tahrirlash]1 Ish-mehnat, harakat qilib charchagan, tolgan holat; horgʻinlik, charchoq. Muloyim, dilnavoz sadolar uning [Yoʻlchining/ ◆ butun tomirlaridan hordiqni sugʻurganday boʻldi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . Bolalar-ning "zakaz"ini bajarishga ketgan dam olish soatlarining hordigʻi birvarakay yozilgan-day, koʻkragini toʻldirib nafas oldi. H. Nazir, Soʻnmas chaqmoqlar. ◆ Erkin mehnat qoʻ-shiqlaring bastalab, Yaxshilab chal, hordiq-larim toʻkayin. Gʻayratiy .
- Hordikdan chiqmoq ayn. hordigʻi chiqmoq 2. U ◆ oʻshanda yana bir hordiqdan chiqdi. Shame, „Dushman“ . ◆ Shuncha kommunistlarning boshini kestirib hordiqdan chiqmagan Bad-riy afandi endi mening ham boshimni moʻl-jalga olyapti. N. Safarov, „Tanlangan asarlar“ . Hordigʻi chiqmoq 1) charchogʻi yozilmoq, tarqalmoq; shu tarzda dam olmoq. ◆ Keling, qizim, qoʻlingizni yuving. Jindak nahori qilaylik, shoyad hordiqlaringiz chiqsa. Xamza, „Paranji sirlari; 2) alami tarqamoq, koʻngli joyiga tushmoq“ . Hozir kengash chaqi-rib qoʻymaganida, jiyanining taʼzirini be-rib, hordigʻi chiqqan boʻlardi. J. Abdullaxonov, Xonadon.
2 Dam olish; dam. Kuy berar yurakka hor-diq va darmon.. H. Olimjon. ◆ Otaqoʻzining rais boʻlganiga yigirma yildan oshdi. Yigirma yil hordiq nima, huzur-halovat nima — bilmaydi. O. Yoqubov, „Diyonat“ . ◆ Tushlik oʻtib, ikki soatlik majburiy hordiq tamom boʻlgandan keyin, kasalxona gavjum boʻlib ketdi. Oʻ. Xoshimov, „Nur borki, soya bor“ .
- Tong gʻira-shirasida uxlab, hordiq olgan aravakash otlarni sugʻorib, aravalarga qoʻsh-di. Mirmuhsin, Meʼmor.
3 s. t. Dam olish kuni. U ◆ hordiq oqshomi hammomga tushdi-yu, xodmigarlardan biriga haligi soʻrogʻini berdi. A. Qahhor, „Mirzo“ .
- Hordiq kuni ayn. hordiq 3. ◆ Hordiq kunlari shahardan chiqadigan avtomobil shu yerda [maktab sahnida] kartina qoʻyib be-rar edi. A. Qahhor, Asror bobo.
Sinonimlari
[tahrirlash]orom
Antonimlari
[tahrirlash]ҲОРДИҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.