ilgari

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

il-ga-ri

Etimologiyasi

ILGARI 'avvalgi vaqtda’, ’burun’. I l g a r i qishda qor juda koʻp yogar edi. Bu soʻz asli qadimgi turkiy tildagi ’old’ maʼnosini anglatgan il otiga joʻnalish kelishigining qadimgi -gärü qoʻshimchasini qoʻshib hosil qilingan (ЭСТЯ, I, 347; ПДП, 380; DS, 208); keyinchalik bu kelishik shakli isteʼmoldan chiqqan va bu soʻz yaxlitligicha ravishga aylangan; soʻz oxiridagi ü unlisi i unlisiga almashgan (КРС, 298): : il + gärü = ilgärü > ilgäri.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Oʻtgan vaqtlar(da), hozirgi vaqtdan oldin; burun. ◆ Shaharda ilgari koʻnkani ot surgar edi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Ilgari juda qulay boʻlib koʻringan narsa, endi atroflicha oʻylaganda, hazilakam emasligi ravshanlashdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Urganch shahriga ilgari faqat tuya karvonlari bilan borilar edi. Gazetadan .

2 Birinchi navbatda; oldin, avval. ◆ Qoʻrqoq ilgari musht koʻtaradi. Maqol . ■■ ◆ Ashirbek ilgari, Vafobek keyin, Oqlabdi qirq yigit bergan tuzimni. "Yusuf va Ahmad" .

3 Oldingi oʻrinda; oldin(da). ◆ Ketayotir Oypari hamma qizdan ilgari. "Folklor" . ◆ Hudaychi Azizbekdan ilgariroqda qoʻriqchilar-ni ogohlantirib borar.. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

4 Olgʻa tomon; ilgariga, old tomonga. ◆ Oʻlgan, yarador boʻlganlarga qaramay, qoʻzgʻo-lonchilar katta suron bilan ilgari otilib, toshboʻronni kuchaytirdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Qudrat bilan Gʻulomjon ham bir necha odim ilgari yurdi. M. Ismoiliy, „Far-gʻona t“ . o. ◆ Qoʻrgʻon ustida yasov tortgan qahra-monlar qoʻl bogʻlab, ikki bukilgansimon taʼ-zim bilan Azizbekni ilgariga oʻtkaza bosh-ladilar. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

5 koʻm. vazifasida. Narsa, hodisaning oʻzi bogʻ-lanib kelgan soʻz, soʻz birikmasi bildir-gan vaqt, xatti-harakat va shu kabilardan oldinga oidligini (shunday munosabatni) bildi-radi. ◆ Toʻydan ilgari nogʻora chalmoq. Hamma-dan ilgari eshitdim. m ◆ Amirga inqiyod etishdan ilgari shu toʻgʻrida javob bersan-giz. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ . ◆ Bundan bir necha soat ilgari qaygʻudan boshqa ov-qatni tanimagan bu ikki yor endi sevinib, ishtaha bilan yeya boiaadilar. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

Ilgari bosmoq Yaxshi tomonga oʻzgarmoq, yurishib ketmoq. ◆ Ishi oʻrin oldi ilgari bo-sib, Yoʻlim boʻldi, dedi koʻngli oʻsib. "Bahrom va Gulandom" . Ilgari kuni Bugundan ikki kun oldingi kun. ◆ Ilgari kuni kechasi chopar kelgandan boshlab kecha kechasi hokimning koʻnglini olguncha oʻzini qilkoʻprik ustida sezgan.. mingboshi, mana, endigina erkin na -fasoldi. M. Ismoiliy, Fargʻonat. o. Ilgari surmoq Yangi fikr-mulohaza bildirmoq, uni kun tartibiga qoʻymoq. ◆ Abulvafo.. Xuro-sonda tavallud etganlar.. hisobu handasa so-halarida yangi ilmiy masalalarni ilgari sur-dilar va talay risolalar yaratdilar. Mirmuhsin, „Meʼmor“ . ◆ Biz ilgari surayotgan tax-minlar fandagi ilmiy farazlardek gap. S. Karomatov, „Oltin qum“ .

Antonimlari

ИЛГАРИ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

ilgari
1 вперёд; раньше, прежде; // прежний; ◆ ~ biz u bilan doʻst edik раньше мы были с ним друзьями; ◆ ~ zamonda в прежние времена; ◆ ~ ketmoq 1) уходить вперёд; 2) прогрессировать, улучшаться; ◆ ~ siljimoq продвигаться вперёд; ◆ ~ surilmoq выдвигаться, быть выдвинутым;
2 в роли послелога, управляющего исходным п. до, прежде, раньше, перед (кем-чем-л.); ...тому назад; ◆ bayramdan ~ до праздника, перед праздником; ◆ kelmasdan ~ прежде чем прийти, до того как прийти; ◆ bundan ikki oy ~ два месяца тому назад.