jilov

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ji-lov

Etimologiyasi

JILOV ’yuganning charm tizgini’. Katta tosh yoʻlda yelib kelayotgan otliq "Tiss" deb otning j i-l o v i n i tortdi (Mumtoz Muhamedov). Bu ot qadimgi turkiy tildagi ’silji-’ maʼnosini anglatgan yïl- feʼlining ’harakatga kel-’ maʼnosidan -(a)v qoʻshimchasi bilan yasalgan (ЭСТЯ, IV, 42); keyinchalik soʻz boshlanishidagi y undoshi j undoshiga (КРС, 281), oʻzbek tilida v undoshi oldidagi a unlisi â unlisiga al— mashgan, ï unlisining qattiqlik belgisi yoʻqolgan: yïl- + av = yïlav > jïlav > jilâv.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Yuganning charm tizgini. Ji-lovini boʻshatmoq. n Katta tosh yoʻlda yelib kelayotgan otliq "tiss" deb, otning jilo-vini tortdi. M. Muhamedov, Qaxramon izi-dan. ◆ Noib otdan tushib, jilovni egar qoshi-ga tashladi. S. Siyoyev, „Avaz“ .

2 koʻchma Boshqarish, idora qilish tizgini; hokimiyat. U ◆ paytlar xon yosh edi, sal-tanat jilovi endi qoʻliga oʻtgan edi. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ .

3 Izm, erk, ixtiyor. ◆ -Oʻzimiz inglizdan zoʻrgʻa qutuldik, lekin u hamon jilovimizni bergisi kelmaydi, — dedi Ismoilxon. Oybek, Nur qidirib. ◆ Imtihon yaqinlashayotganini unutma, jiloving mening qoʻlimda [dedi oʻqituvchi Odiljonga]. "Mushtum" . ◆ Podsho jilovida yuradi shotir, Yovga ot qoʻyar doim pirday boʻp botir. "Yusuf va Ahmad" .

Jilov urmoq Tiymoq, tartibga solib qoʻymoq, boʻysundirmoq. ◆ Daryoga jilov urdi Oʻktam insonlar.. Ulugʻbir toʻgʻon qurdi. Mir-temir . Jilovini boʻsh qoʻymoq Oʻz holiga, ixtiyoriga qoʻyib yubormoq. ◆ Jilovini boʻsh qoʻyganingizdan keyin shunday boʻladi, rais. Sh.

Rashidov, Boʻrondan kuchli. Jilovini tor-tib qoʻymoq Tartibga chaqirib qoʻymoq; tan-beh bermoq. ◆ Davlat mashinasidan tekin pul monuui, boylik orttirish uchun foydalana-yotgan bu shaxslarning.. jilovini tortib qoʻyadigan tashkilot yoʻqmikan? Gazetadan . Jilovini qoʻlga olmoq Boshqarishni, idora qilishni oʻz qoʻliga olmoq. Jilovini qoʻldan berib qoʻymoq Boshqarishni, idora qilishni qoʻldan chiqarmoq.

Antonimlari

ЖИЛОВ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

jilov
1 повод, поводья; ◆ otni ~idan ushlab bormoq вести лошадь на поводу;
2 перен. бразды правления; ◆ ~ini boʻsh qoʻymoq прям. и перен. отпустить поводья; ◆ ~ini tortib qoʻymoq обуздать, осадить (кого-л.); ◆ ~ini qoʻldan berib qoʻymoq идти на поводу (у кого-л.); ◆ ~ini qoʻlga olmoq взять бразды правления в свои руки; ◆ butun hokimiyat ~ini oʻz qoʻlida tutmoq полностью держать бразды правления в своих руках.