kishan

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ki-shan

Etimologiyasi

KISHAN 'oyoq, qoʻllarni erkin harakat qila ol— maydigan qilib solinadigan boʻgʻov'. Boyagi erkak mah— buslarning hoʻllaridagi kishanlarni ochdi (Mirzakalon Ismoiliy). Bu ot qadimgi turkiy tildagi 'ikki aʼzoni (oyoqni) bir-biriga qisqa oraliq bilan bogʻla-' maʼnosini anglatgan kishä— feʼlidan (ПДП, 394; Devon, III, 283; DS, 310) —n qoʻshimchasi bilan yasalgan (ПДП, 394; DS, 310): kishä- + n = kishän.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Otning ikki oldingi oyogʻiga (erkin yurishga imkon bermaslik uchun) solinadigan boʻgʻov, zanjir.

2 Oyoq, qoʻl, boʻyinga solib, qulflab, band qilib qoʻyiladigan, temir halqalar-dan ishlangan maxsus moslama. ◆ Nabi Far-hodning qoʻl-oyogʻiga bogʻlangan oddiy kishanni ochdi va boʻgʻovli kishanlardan birini olib, uning buti va boʻyniga urdi. S. Ayniy, „Qul-lar“ . ◆ Soldat kalitni berdi. Boyagi erkak mah-buslarning qoʻllaridagi kishanlarni ochdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

3 koʻchma Umuman, erkin harakatga yoʻl qoʻymaydigan narsa, toʻsiq, gʻov. ◆ Ammo So-hib qori bilan Bozorovlar unga kishan boʻlma-salar bas edi! I. Rahim, „Chin muhabbat“ . ◆ U vaqtda ot, sigir.. tushunmaslik oyogʻimga kishan boʻlgan ekan. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Zebu ziynat, oʻyin-kulgiga oʻrgan-gan xotin uchun bola oyoqning kishani boʻlib tuyulardi. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar“ .

Kishan(ga) solmoq (yoki urmoq) Kishan-li holatga solmoq, kishanband qilmoq; kishanlamoq. Zulmga qarshi soʻzlagani uchun, dehqonlarga yer talab qilgani uchun u ni ki-shanga solishdi. Oybek, Nur qidirib. ◆ Bir necha soldat kelib, mahbuslarni ushladi. Yaso-vul hammasining qoʻliga kishan urdi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

    joyini oʻzgartirish ning kishan

	birlik	koʻplik
Bosh kelishik	kishan	kishanlar
Qaratqich kelishigi	kishanning	kishanlarning
Joʻnalish kelishigi	kishanga	kishanlarga
Tushum kelishigi	kishanni	kishanlarni
O‘rin-payt kelishigi	kishanda	kishanlarda
Chiqish kelishigi	kishandan	kishanlardan
Vosita kelishigi	kishanla	kishanlarla

Antonimlari

КИШАН. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Ot

kishan (koʻplik kishanlar)

Ruscha _ru

kishan
1 путы;
2 кандалы, оковы, цепи; ◆ qullik ~lari оковы рабства; ◆ ~ solmoq (или urmoq) 1) путать, стреноживать (лошадей); 2) заковывать в кандалы, надевать оковы.

Qoraqalpoqcha (kar)

Pak qiz

Ot

kishan