Kontent qismiga oʻtish

kiymoq

Vikilug‘atdan olingan

Oʻzbekcha (uz)

[tahrirlash]

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

[tahrirlash]

kiy-moq

Aytilishi

[tahrirlash]

Etimologiyasi

[tahrirlash]

KIY— 'badanni biror mato bilan qopla—'. Gʻulomjon apil-tapil kiyimlarini k i y d i (Mir-zakalon Ismoiliy). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni anglatgan bu feʼl asli käz— tarzida talaffuz qilingan (Devon, III, 445), soʻngra key- shakli yuzaga kelgan (ДС, 294); keyinchalik ye unlisi i unlisiga al— mashgan: käz- > key- > kiy-. Asli bu feʼl 'qopla—' 'yop—' maʼnosini anglatgan; hozirgi maʼnosini keyin — chalik, maʼnoda torayish, xoslanish voqe boʻlganidan keyin anglata boshlagan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

[tahrirlash]

Maʼnosi

[tahrirlash]

1 Kiyim bilan badanni yoki biror aʼzosini yopmoq; kiyiladigan narsa (kiyim) ni tanaga, tanadagi aʼzoga yopmoq, qoʻymoq, ilmoq. ◆ Koʻshak kiymoq. Doʻppi kiy-moq. Etik kiymoq. Palto kiymoq. Niqob kiymoq. Koʻlqop kiymoq. n ◆ Qiz tugunini qoʻltiqlab, hovliga tushdi. Kavushini kiyma-di. Yalang oyoq "ship-ship" yurib ketdi. Oybek, „Tanlangan asarlar“ . ◆ Gʻulomjon apil-ta-pil kiyimlarini kiydi, oyoqlariga kovuiia-rini ildi.. sharpasiz qadamlar bilan darcha oldiga keldi. M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .

2 etn. Hadya kiyimi olmoq. ◆ Sharmsizdir yuzlari, Oshga toʻymas koʻzlari, Toʻyga borib, toʻn kiymoq Hamon fikru soʻzlari. Hamza .

3 koʻchma Oʻranmoq, qoplanmoq, burkan-moq (oʻt-oʻlan, gul va sh. k bilan). ◆ Bahorning dastlabki kunlari: qishloq yashil libos kiygan. N. Safarov, „Xadicha Ahrorova“ . ◆ Dunyoni gullarning xushboʻy hidi tutadi, gulshanu bogʻlar qizil sarpo kiyadilar. Gazetadan .

Toʻnini teskari kiymoq q. toʻn. ◆ Otabek-ning alanglab javob berishi Zaynabning bo-yagi daʼvosini chinga chiqargandek boʻlib, Kumush juda ham toʻnini teskari kiydi. A. Qodiriy, „Oʻtgan kunlar“ .

Sinonimlari

[tahrirlash]

Antonimlari

[tahrirlash]

КИЙМОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

[tahrirlash]

kiymoq
1 надевать (на себя); напяливать; натягивать (напр., шапку); обувать; ◆ palto ~ надеть пальто; ◆ etik ~ обуть (на себя) сапоги;
2 перен. одеться, покрыться (цветами, травой); dalalar yashil libos kiygan поля покрылись зеленью;
3 этн. получить подарок (в виде одежды) на пиршестве, празднестве; toʻn kiymoq получить в подарок халат; * toʻnni teskari kiyib olmoq (букв. надеть халат наизнанку) обозлиться: заупрямиться.