koʻmmoq

Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

koʻm-moq

Etimologiyasi

KOʻM— 'chuqurga joylab, ustini tuproq bilan berkit—'. Sholini kechasi otxonadan olib, boshha yerga k oʻ m i n g (Hamid Gʻulom). Qadimgi turkiy tilda ham shunday maʼnoni va baʼzi boshqa maʼnolarni ham ang — latgan bu feʼl asli köm— tarzida talaffuz qilingan (Devon, II, 35; DS, 314), oʻzbek tilida ö unlisining yum — shoqlik belgisi yoʻqolgan: köm— > kom—. Bu feʼl dastlab yorni kovla-’ maʼnosini anglatgan (ПДП, 395), yuqorida taʼriflangan maʼno keyinchalik yuzaga kelgan.
Oʻzbek tilining etimologik lugʻati (I-jild) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q. Adabiyotlar roʻyxati.

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Kovlangan yerga (chuqurcha, oʻra va shu kabilarga) joylab, ustini berkitmoq. ◆ Sabzini koʻmmoq. Kartoshkani koʻmmoq. n ◆ Sholini kechasi otxonadan olib, boshqa yerga koʻming. H. Gʻulom, „Mashʼal“ .

2 Tuproq, shagʻal, qum, tosh, kesak, xa-shak kabi narsalar bilan qoplab berkit-moq, koʻrinmaydigan qilib qoʻymoq. ◆ Oyoqni qumga koʻmmoq. Tokni koʻmmoq. Bu joylarda anjir bilan anorni ham kuzda koʻmadilar. n ◆ Paxomov kartoshkalarni havas bilan bir-bir ushlab, oʻtga koʻma boshladi. Oybek, „Quyosh qoraymas“ .

3 Oʻlikni goʻrga qoʻymoq; dafn etmoq. ◆ Sizning oʻjarligingizni deb, guldek qizim-ni begona shaharga ikki qoʻllab koʻmib kel-dim. H. Ahmar, Kim haq?

4 Chuqur joyni toʻldirmoq, yer bilan tekislamoq. ◆ [Sidiqjon] Toʻlib qolgan kir oʻrani koʻmib tashlab, boshqa oʻra qazidi. A. Qahhor, „Qoʻshchinor chiroqlari“ . ◆ Bultur paxta ekkan brigada yerning namini saqlash uchun zovurni koʻmgan ekan. N. Safarov, „Xadicha Ahrorova“ .

5 koʻchma Juda ortiq darajada taʼmin etmoq; toʻkib, yogʻdirib tashlamoq. ◆ Ishga koʻmib yubormoq. Pulga koʻmib tashlamoq. n ◆ Hayitmat akaning nazarida, Hikmat dom-la oʻz qavmlarini hash-pash deguncha oltinga koʻmib yuborayotgandek boʻlib koʻrindi. N. Mak-sudiy, „Laylatulqadr“ .

Antonimlari

КЎММОҚ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Feʼl

koʻmmoq koʻmmoq

Tillar

• Galisiycha: enterrar
• Turkcha: gömmek

Ruscha _ru

koʻmmoq
1 закапывать, зарывать; yerga sabzi koʻmdik мы закопали морковь в землю;
2 хоронить, погребать;
3 заваливать, засыпать; eski quduqni koʻmib tashladim я завалил (засыпал) старый колодец;
4 с.-х. утеплять, присыпать землёй (или чем-л. другим) на зиму; ◆ tok ~ присыпать землёй (или чем-л. другим) виноградные лозы;
5 перен. заваливать; осыпать; засыпать; ◆ dunyoga ~ осыпать золотом (кого-л.); обогатить; ishga koʻmib yubormoq завалить работой (кого-л.); maqtovlarga koʻmib tashlamoq осыпать похвалами; taʼnalarga koʻmib tashlamoq осыпать (кого-л.) упрёками.