maqom

I

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ma-qom

Etimologiyasi

arab. – joy, oʻrin; tovush-lar qatori, kuy (ohang) tuzilishi;

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. Musulmon Sharqi musiqasida musiqiy ohang, kuy yoʻli, tartibi, shakli va janri. ◆ Saidiy oʻltirgan yerida mashq maqomiga tebranar edi. A. Qahhor, „Sarob.“ ◆ Ashula nihoyatiga yetdi. Lekin bir zumdan keyin yana ayni tovush parvoz qildi. Ammo oʻzga maqomda. Oybek, „Tanlangan asarlar.“

2. "Shashmaqom" deb atalgan olti qismdan iborat oʻzbek mumtoz musiqa asarining har bir qismi. ◆ "Navo" maqomi. Maqomlardan parchalar. ◆ Sheroziyning qoʻllarida soz, Gurkiraydi maqom kuylari. E. Rahim.

3. Tartib, oʻlchov. ◆ Uzun sariq katirini bir maqomda tebratib chiqillayotgan katta devor soati uzib-uzib dangʻillay boshladi. P. Tursun, „Oʻqituvchi.“

4. Oʻyinda usulga, ritmga mos qoʻl, oyoq, badan va yuz harakati; muqom. ◆ Shoʻx yigitlar oʻyinchining maqomiga qiyqiriq bilan javob berardilar. S. Ahmad, „Qadrdon dalalar.“

5. koʻchma s. t. Xatti-harakat, usul; yoʻl. ◆ Usta koʻrmagan shogird har maqomga yoʻrgʻalar. Maqol. ◆ Nosirxon toʻra juda munofiq.. igʻvogar odam ekan. Bizga qarshi kurashmoq uchun oʻzini har maqomga soldi. M. Muhammadjonov, „Turmush urinishlari.“

II

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

ma-qom

Etimologiyasi

arab. – vaziyat, mavqe; oʻrin, joy; daraja, martaba;

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1. kt. Oʻrin, joy.

2. Martaba, mavqe. ◆ Oliy maqomga erish-moq. m ◆ Bu uchinchi oilaga koʻchishda Anvarni eng xursand qilgan narsa maktabdagi bola-larning ozor berishlaridan qutulishi va dom-laning asrandi oʻgʻli maqomini olishi boʻldi. A. Qodiriy, „Mehrobdan chayon“ .

3. huq. Saylab qoʻyiladigan shaxslar, fu-qarolar, davlat idoralari, tashkilot, mu-assasa, xalqaro tashkilotlarning meʼyoriy hujjat bilan rasmiylashtirilgan huquqiy holati. ◆ Taʼsis hujjatlari toʻla-toʻkis va nuqsonsiz boʻlsa, diniy tashkilot davlat roʻyxatiga olinib, yuridik shaxs maqomiga ega boʻladi va qonun doirasida faoliyat yurita boshlaydi. Gazetadan .

4. din. Tasavvufda har bir sufiy bosib oʻtishi lozim boʻlgan bosqichlardan biri yoki har biri (aksar manbalarda toʻrt maqom: shariat, tariqat, maʼrifat, haqiqat tilga olinadi).

Antonimlari

МАҚОМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Ruscha _ru

maqom I
1 мотив, мелодня; лад; ◆ usta koʻrmagan shogird har ~ga yoʻrgʻalar погов. (букв. ученик, не знавший учителя, танцует на все лады) человек, не прошедший хорошую школу обучения, пробует работать по-всякому, неумея толком взяться за работу; ◆ bir ~da ритмично;
2 маком (название каждой из шести частей узбекского классического народного музыкально-вокального произведения «Шашмаком»; см. shashmaqom);
3 па (в танце);
4 перен. грация; ◆ ~ bilan грациозно;
5 перен. выходки, проделки; ◆ ~ingni qoʻy! брось свои проделки!

maqom II
уст. чин, должность, ранг; место; ◆ oliy ~ высокий пост, высокий чин.